Các kiểu dẫn chứng thường gặp dành cho bài văn NLXH

1. Dẫn chứng thực tế

- Dẫn chứng thực tế là những sự việc, hiện tượng, con người, câu chuyện xuất hiện trong đời sống hằng ngày, có thật và đang diễn ra trong xã hội.

- Ưu điểm

+ Tính xác thực cao: Thể hiện sự hiểu biết sâu rộng, am hiểu các vấn đề đời sống của người viết.

+ Tính thời sự: Giúp bài viết luôn mới mẻ, không bị cũ kĩ.

+ Tính thuyết phục: Giúp bài văn sống động, giàu sức gợi và dễ dàng thuyết phục, tạo cảm xúc cho người đọc.

- Cấu trúc trình bày: Tên đối tượng + Hành động/ Biểu hiện + Thành tựu/Hậu quả/Kết quả

- Cách dùng trong bài văn:

+ Cần chọn lọc dẫn chứng tiêu biểu, nổi tiếng và diễn giải ngắn gọn

+ Thường dùng để khẳng định hoặc bác bỏ một vấn đề ngay sau khi đưa ra lí lẽ.

+ Đặc biệt hiệu quả khi chứng minh về lối sống, đạo đức, hành động tích cực/tiêu cực.

- Ví dụ minh họa:

+ Lòng dũng cảm: Câu chuyện về "người hùng” Nguyễn Ngọc Mạnh cứu bé gái rơi từ tầng 12 chung cư (Hà Nội, 2021).

+ Đam mê học hỏi: Nhà bác học Darwin khi về già vẫn chăm chỉ đọc sách trau dồi kiến thức. Con gái ông thấy lạ, thắc mắc tại sao cha đã lớn tuổi mà vẫn chăm chỉ học tập, ông trả lời: “Bác học không có nghĩa là ngừng học”.

+ Tình yêu thương, chia sẻ: Chương trình “Trái tim cho em”, “Cơm có thịt”, “Cặp lá yêu thương”,… chia sẻ cơ hội học tập, điều kiện sống cho những trẻ em nghèo, bị bệnh tật.

2. Dẫn chứng văn học

- Là việc sử dụng các yếu tố như: nhân vật, tình huống, chi tiết, ý tưởng tiêu biểu,... được trích ra từ các tác phẩm văn học nghệ thuật (thơ, truyện, kí, kịch, tiểu thuyết...).

- Ưu điểm:

+ Văn học là sự phản ánh đời sống, nên dẫn chứng văn học mang lại chiều sâu ý nghĩa, tư tưởng cho bài viết.

+ Gợi liên tưởng, giúp bài viết mềm mại và giàu tính nghệ thuật.

+ Thể hiện năng lực đọc hiểu và cảm thụ văn học.

- Cách dùng:

+ Sử dụng khi cần chứng minh các vấn đề mang tính nhân sinh, triết lí, hoặc phẩm chất con người.

+ Khi trích dẫn, cần chú thích rõ tên tác phẩm và tên tác giả kèm theo; nên ưu tiên những tác phẩm nổi bật, nhiều người biết tới.

+ Phải phân tích ngắn gọn để rút ra ý nghĩa xã hội của dẫn chứng đó.

- Ví dụ minh họa:

+ Biết nhận lỗi và sửa lỗi: Trong “Dế mèn phiêu lưu kí”, sau cái chết của Dế Choắt, nhân vật Dế Mèn thức tỉnh, tự nhìn lại sự ngông nghênh của mình và quyết tâm sống tốt hơn.

+ Tinh thần lạc quan: Hình ảnh Huấn Cao ung dung viết chữ cho viên quản ngục giữa chốn ngục tù tối tăm trong “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân.

+ Sức mạnh của lòng nhân ái: Nhân vật Phi-líp trong truyện “Bố của Xi-mông” là hiện thân của lòng nhân ái. Ban đầu, hành động nhận Xi-mông làm con của Phi-líp chỉ đơn thuần là sự an ủi, động viên một đứa trẻ bất hạnh. Nhưng sau đó, chứng kiến nỗi đau của hai mẹ con Xi-mông, Phi-líp đã quyết định cầu hôn chị Blăng-sốt để mang lại cho Xi-mông một gia đình trọn vẹn.

3. Dẫn chứng số liệu thống kê

- Là việc đưa vào bài viết các con số, tỉ lệ phần trăm, hay dữ liệu nghiên cứu được công bố bởi các tổ chức uy tín (chính phủ, các viện nghiên cứu, thống kê quốc gia/quốc tế).

- Ưu điểm:

+ Tính khách quan cao, tạo sự tin cậy.

+ Cụ thể hóa: Biến một vấn đề trừu tượng thành bằng chứng cụ thể, đo lường được.

+ Cho thấy quy mô và mức độ nghiêm trọng (hoặc ảnh hưởng tích cực) của vấn đề.

- Cách dùng:

+ Chỉ sử dụng khi dẫn chứng về các vấn đề kinh tế, môi trường, y tế, giáo dục (những lĩnh vực có thể định lượng).

+ Chú thích nguồn (tổ chức, năm công bố) nếu có thể để tăng tính thuyết phục.

+ Phải chính xác và được công nhận rộng rãi.

- Ví dụ minh họa:

+ Văn hóa đọc: Trong tuần lễ “Phát triển văn hóa đọc thúc đẩy học tập suốt đời” năm 2024, ông Trần Thế Cương (Giám đốc Sở Giáo dục - Đào tạo Hà Nội) cũng đưa ra những con số đáng chú ý: Việt Nam chỉ có 30% số người đọc sách thường xuyên, 26% không đọc sách và 44% thỉnh thoảng đọc sách.

+ Ô nhiễm môi trường: Tổ chức Nông Lương Liên Hiệp Quốc (FAO) cho biết: mỗi năm có 1,8 triệu tấn nhựa được thải ra ở Việt Nam, trong khi lượng nhựa tiêu thụ ước tăng 16-18%/năm. Như vậy trung bình mỗi ngày nước ta có 19.000 tấn rác thải nhựa được thải ra.

+ Tăng trưởng kinh tế: Theo Nghị quyết của Chính phủ, GDP Việt Nam năm 2024 đạt 476,3 tỷ USD, đứng thứ 33 thế giới; thu nhập bình quân đầu người đạt 4.700 USD.

4. Dẫn chứng trích dẫn

- Là việc sử dụng lời nói, câu nói nổi tiếng, châm ngôn, hoặc danh ngôn của những người có ảnh hưởng hoặc có chuyên môn ở lĩnh vực liên quan: triết gia, chính trị gia, nhà khoa học, nghệ sĩ...

- Ưu điểm

+ Giúp bài văn trở nên sâu sắc, có chiều sâu lập luận.

+ Mang tính khái quát và định hướng tư tưởng.

+ Giàu tính triết lý, phù hợp với các chủ đề nghị luận xã hội, đạo đức, tư tưởng.

- Cách dùng:

+ Cần trích dẫn chính xác và đặt trong dấu ngoặc kép (kèm tên tác giả nếu có)

+ Trích dẫn cần liên quan tới chủ đề, hướng tới làm rõ vấn đề nghị luận

+ Sau khi trích, phải giải thích ý nghĩa câu nói và liên hệ với luận điểm.

- Ví dụ minh họa:

+ Tầm quan trọng của giáo dục: “Giáo dục là vũ khí mạnh nhất mà bạn có thể dùng để thay đổi thế giới.” – Nelson Mandela

+ Kiêu ngạo và khiêm tốn: “Kẻ ngu ngốc tự cho mình là khôn ngoan, còn người khôn ngoan biết mình là kẻ ngu ngốc.” – William Shakespeare

+ Sống có ý nghĩa: “Nếu bạn không thể làm được việc lớn, hãy làm những việc nhỏ với tình yêu lớn.” – Mẹ Teresa.