Hãy phân tích bài thơ "Nhật ký" của Hoàng Nhuận Cầm. lớp 9

Dàn ý

I. Mở bài

- Giới thiệu về tác giả Hoàng Nhuận Cầm: là nhà thơ tiêu biểu trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, nổi bật với giọng thơ trẻ trung, trữ tình và giàu chất suy tư.

- Giới thiệu bài thơ “Nhật ký”: là một tác phẩm ngắn nhưng sâu sắc, thể hiện tâm trạng của người lính trẻ trong đêm đầu tiên ra trận.

II. Thân bài

1. Bố cục và thời gian trong bài thơ

- Bài thơ chia theo ba thời điểm: sáng – chiều – tối, thể hiện nhịp vận động của cảm xúc người lính.

- Sự chuyển biến tâm trạng qua từng thời khắc: từ nhớ nhung đến thao thức rồi quyết tâm.

2. Tâm trạng người lính qua từng thời điểm

a) Buổi sáng – chiều:

- Người lính sống lại với những kỷ niệm cũ, những hoài niệm quen thuộc.

- Cảm giác mơ hồ, chênh vênh giữa thực tại và ký ức, giữa cái quen thuộc và cái mới mẻ.

- Cho thấy tâm hồn nhạy cảm, dễ rung động của một người trẻ.

b) Buổi tối:

- Không gian chiến trường hiện lên sinh động với âm thanh rừng núi.

- Người lính trăn trở, thao thức, không ngủ được – biểu hiện của sự căng thẳng, lo lắng trước trận đánh đầu tiên.

- Cảm xúc thật – không giấu giếm nỗi sợ, sự bỡ ngỡ, thể hiện một con người rất đời thường.

3. Hành động "lên đường" – sự chuyển hóa cảm xúc

- Dù có trăn trở, người lính vẫn lựa chọn tiến về phía trước.

- Âm thanh quen thuộc như tiếng gà gợi nhớ về quê hương, gia đình – tiếp thêm sức mạnh tinh thần.

- Hành động “cuốn võng đi” thể hiện bản lĩnh, lòng quyết tâm chiến đấu vì Tổ quốc.

III. Kết bài

- Khẳng định giá trị bài thơ: “Nhật ký” không chỉ là dòng ghi chép cá nhân mà là tâm sự chân thành của cả một thế hệ thanh niên thời chiến.

- Hoàng Nhuận Cầm đã khắc họa hình ảnh người lính không chỉ qua lý tưởng mà bằng những cảm xúc rất con người – đó chính là điều khiến bài thơ trở nên chân thực và xúc động.

Bài siêu ngắn Mẫu 1

Bài thơ “Nhật ký” của Hoàng Nhuận Cầm là một lát cắt chân thực và xúc động về tâm trạng của người lính trẻ trong những ngày đầu ra trận. Qua những dòng thơ ngắn gọn mà giàu hình ảnh, tác giả đã ghi lại một đêm mất ngủ giữa rừng chiến tranh – nơi giao thoa giữa kỷ niệm, lo âu và lòng quyết tâm lên đường chiến đấu.

Ngay từ những câu thơ đầu, Hoàng Nhuận Cầm đã đưa người đọc vào một dòng cảm xúc đầy hoài niệm:

“Bình minh ấy là bình minh kỷ niệm / Hoàng hôn như lạ lại như quen.”

Bình minh và hoàng hôn – hai khoảnh khắc chuyển giao của thời gian – trở thành biểu tượng cho sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại, giữa đời thường và chiến tranh. Những cảm xúc mơ hồ, vừa thân quen vừa xa lạ, phản ánh tâm trạng xao động của người lính lần đầu ra trận.

Đêm đến, không gian càng trở nên đặc biệt:

“Tắc kè ném lưỡi vào đêm / Có ngủ được đâu.”

Âm thanh của rừng núi – tiếng tắc kè, tiếng lá thở, tiếng súng – được cảm nhận bằng sự nhạy cảm của một tâm hồn trẻ. Những thanh âm ấy không chỉ là âm thanh thật mà còn là biểu tượng cho sự sống, cho hiểm nguy, và cho nỗi thao thức của người lính trẻ trước trận đánh đầu tiên.

Câu thơ:

“Đánh giặc lần đầu ai chả thế”

vừa như lời tự nhủ, vừa như một sự an ủi. Nó thể hiện nỗi lo âu rất con người, đồng thời cũng là sự chuẩn bị tinh thần cho hành trình chiến đấu đầy cam go phía trước.

Khổ cuối khép lại bằng hình ảnh bình dị mà xúc động:

“Thôi sáng rồi vẫn tiếng gà xóm mẹ / Cuốn võng vào theo hướng súng mà đi.”

Tiếng gà quê hương vang vọng trong rừng sâu, gợi nhớ về gia đình, về mẹ. Nhưng người lính không vì thế mà yếu mềm – anh "cuốn võng" và lên đường ra trận, thể hiện tinh thần trách nhiệm, lòng dũng cảm và ý chí vượt qua gian khổ.

Bài thơ “Nhật ký” ngắn gọn nhưng hàm súc, thể hiện chất thơ trữ tình xen lẫn chất hiện thực. Qua đó, Hoàng Nhuận Cầm không chỉ ghi lại tâm trạng người lính trẻ mà còn làm sống dậy một thời tuổi trẻ anh hùng, đầy lý tưởng và yêu thương.

Bài siêu ngắn Mẫu 2

Bài thơ “Nhật ký” của Hoàng Nhuận Cầm là một bức tranh tinh tế và chân thực về tâm hồn người lính trẻ trong những ngày đầu ra trận. Không ồn ào với những hình ảnh chiến công hay khẩu hiệu hô vang, bài thơ lại lặng lẽ ghi lại một đêm mất ngủ – nơi nội tâm người lính đối diện với chính mình, với quá khứ, hiện tại và tương lai.

Có thể nói, bài thơ là cuộc đối thoại thầm lặng giữa người lính và không gian quanh anh. Ở đó, thiên nhiên không còn là phông nền tĩnh lặng mà như một sinh thể sống động, thở, cựa mình, lắng nghe và chia sẻ nỗi niềm. Người lính không chỉ cảm nhận bằng giác quan, mà còn bằng trái tim nhạy cảm và đa cảm của tuổi trẻ – một tuổi trẻ mang trong mình những ký ức, những yêu thương, những trăn trở trước bước ngoặt lớn của đời mình.

Nỗi lo âu, sự hồi hộp trong đêm trước trận chiến đầu tiên được thể hiện bằng giọng thơ nhẹ nhàng mà sâu sắc. Không có sự hùng hồn hay phô trương, người lính hiện lên rất thật, rất đời thường – một con người biết sợ hãi, biết nghĩ ngợi, nhưng cũng đầy bản lĩnh và sẵn sàng đối diện thử thách. Điều đó khiến hình ảnh người chiến sĩ trở nên gần gũi và đáng trân trọng hơn bao giờ hết.

Cuối cùng, sự trở về với những âm thanh thân quen của quê hương và hành động “lên đường” trong bình thản đã khép lại bài thơ bằng một thông điệp đầy nhân văn: lòng yêu nước không chỉ thể hiện qua những hành động lớn lao, mà còn bắt đầu từ những rung cảm bình dị nhất. “Nhật ký” không chỉ là một bài thơ chiến tranh, mà là trang nhật ký của cả một thế hệ – thế hệ đã đi qua lửa đạn với tất cả sự trong trẻo, dũng cảm và thiêng liêng nhất của tuổi hai mươi.

Bài tham khảo Mẫu 1

Chiến tranh không chỉ là khói lửa, súng đạn và mất mát, mà còn là nơi thử thách lòng người, nơi lưu giữ những cảm xúc rất đỗi con người: tình yêu, nỗi nhớ, sự cô đơn, khát khao sống và cả những rung động rất đời thường. Giữa những năm tháng khốc liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ, không ít người lính trẻ đã mang theo bên mình cả lý tưởng lớn lao và trái tim thi sĩ. Hoàng Nhuận Cầm -  nhà thơ của tuổi hai mươi sôi nổi - đã dùng ngòi bút để ghi lại những ngày tháng ấy bằng cảm xúc chân thật và tinh tế. Bài thơ “Nhật ký” là một trong những trang thơ như thế - mộc mạc, dung dị, nhưng đầy ắp suy tư, ghi lại một ngày đặc biệt trong tâm hồn người lính trẻ lần đầu ra trận.

Mở đầu bài thơ là buổi sáng với câu thơ mở ra bằng hình ảnh bình minh, thường gắn với sự tươi mới và hy vọng. Tuy nhiên, bình minh trong tâm trí người lính không chỉ là ánh sáng ban mai mà còn là "bình minh kỷ niệm"- gợi nhắc quá khứ, tuổi thơ, gia đình và những gì thân thương đã để lại phía sau. Đó có thể là một sáng mùa hè bên mẹ, hay buổi sáng lên đường chia tay người thương. Từ “kỷ niệm” khiến cảnh vật trở nên bâng khuâng, hoài niệm, báo hiệu một ngày không bình thường ngày đầu tiên bước vào trận mạc.

Hình ảnh hoàng hôn - buổi chiều -  mang sắc màu trầm lắng, buồn nhẹ. Người lính trẻ cảm nhận hoàng hôn “như lạ lại như quen” một trạng thái mơ hồ, nửa thực nửa mộng. “Lạ” là vì đây là nơi xa lạ chiến trường, rừng núi. “Quen” là bởi cảm giác hoàng hôn ấy giống như ở quê nhà cũng màu trời, cũng tiếng gió, cũng nỗi cô đơn. Câu thơ thể hiện sự rung cảm tinh tế, tâm hồn nhạy bén và nỗi nhớ quê hương của người lính trẻ.

Đoạn thơ về buổi tối là phần cảm xúc dồn nén và chân thực nhất. Câu thơ ngắn, nhịp nhanh, đầy hồi hộp. Tiếng tắc kè - âm thanh của núi rừng gợi cảm giác hoang vắng. Người lính “có ngủ được đâu”, bởi tâm trạng căng thẳng, hồi hộp. “Nằm nghe lá thở” một hình ảnh lạ và rất gợi: thiên nhiên như cũng trở thành một sinh thể, có hồn, có cảm xúc, cùng người lính lắng nghe sự sống và chờ đợi điều gì đó sắp xảy đến. Tiếp theo là tiếng “súng nổ” hiện thực khốc liệt ập đến, tiếng súng len vào cả trong tâm trí, giấc ngủ. Câu thơ “Đánh giặc lần đầu ai chả thế” như một lời tự nhủ, lời an ủi bản thân người lính trẻ nào lần đầu ra trận mà chẳng bối rối, lo lắng?

Và cuối cùng là buổi sáng hôm sau sự chuyển biến trong tâm thế

"Thôi sáng rồi vẫn tiếng gà xóm mẹ

Cuốn võng vào theo hướng súng mà đi."

Tiếng gà quen thuộc của “xóm mẹ” nơi quê nhà thân yêu vẫn vang vọng đâu đó trong ký ức, trong tưởng tượng. Nó trở thành điểm tựa tinh thần để người lính vững bước ra trận. Hành động “cuốn võng vào” thể hiện sự chuyển biến tâm lý từ lo lắng sang bình tĩnh, sẵn sàng lên đường chiến đấu. “Theo hướng súng mà đi” là đi về phía hiểm nguy, phía khói lửa, nhưng cũng là phía của trách nhiệm và lý tưởng.

Có lẽ, sau tất cả, điều khiến bài thơ “Nhật ký” còn mãi trong lòng người đọc không chỉ là những hình ảnh chiến tranh hay tâm trạng người lính, mà chính là vẻ đẹp của một trái tim trẻ trung, nhạy cảm giữa bom đạn. Ở đó, người lính không chỉ chiến đấu bằng súng đạn, mà còn bằng cả những cảm xúc chân thật, những trang thơ đầy tâm hồn. Đọc “Nhật ký”, ta càng hiểu hơn vì sao có những con người sẵn sàng gác lại tuổi xuân để ra trận bởi trong họ, tình yêu quê hương và lòng dũng cảm luôn cháy âm ỉ như một ngọn lửa nhỏ, bền bỉ và không bao giờ tắt.

Bài tham khảo Mẫu 2

Trong nền thơ ca kháng chiến Việt Nam, Hoàng Nhuận Cầm là một tiếng nói đặc biệt – ông không chỉ là người lính trực tiếp tham gia chiến đấu mà còn là một thi sĩ mang trái tim rất đỗi nhạy cảm và bay bổng. Bài thơ “Nhật ký” là minh chứng tiêu biểu cho sự giao thoa giữa hiện thực chiến tranh khốc liệt và thế giới nội tâm đầy chất trữ tình của người lính trẻ. Không quá dài dòng hay bi lụy, bài thơ khắc họa tinh tế tâm trạng một người lính trong đêm đầu tiên ra trận – một khoảnh khắc rất đời, rất người, nhưng cũng rất thiêng liêng.

Điều đặc biệt của bài thơ là cách tác giả chia nhỏ thời gian theo ba thời khắc: sáng, chiều, tối. Mỗi thời điểm lại gắn liền với một trạng thái cảm xúc khác nhau, thể hiện sự biến chuyển trong suy nghĩ và tâm trạng của người lính. Ban đầu là cảm giác hoài niệm và lạ lẫm, gợi mở một nội tâm đang bị xáo trộn giữa hiện tại và quá khứ, giữa chốn chiến trường xa lạ và những ký ức thân thuộc. Rồi đến buổi tối – khi không gian trở nên yên tĩnh – cũng là lúc cảm xúc dâng trào mãnh liệt nhất. Người lính nằm đó, không ngủ được, bởi trong lòng chất chứa bao điều chưa thể gọi tên: lo âu, bỡ ngỡ, và cả nỗi sợ thầm kín của lần đầu ra trận.

Tuy nhiên, cái hay của bài thơ không nằm ở sự than vãn hay yếu đuối. Trái lại, đằng sau những cảm xúc chân thực ấy là một ý chí kiên định, một tinh thần sẵn sàng vượt lên chính mình. Tác giả không tô vẽ hình ảnh người lính như anh hùng siêu thực mà để họ hiện lên với đủ đầy cung bậc cảm xúc của một con người thật – đó mới là điều khiến người đọc cảm động và kính phục.

Kết thúc bài thơ là hình ảnh người lính rời đi trong buổi sớm tinh mơ, mang theo âm thanh quê hương và trái tim đầy quyết tâm. Dù lòng còn nhiều xao động, anh vẫn vững vàng bước tiếp. Đó là biểu tượng cho lòng dũng cảm lặng thầm – thứ sức mạnh đã giúp biết bao thế hệ thanh niên Việt Nam vượt qua gian khổ, góp phần làm nên những chiến thắng lịch sử.

“Nhật ký” không chỉ là ghi chép cá nhân, mà là lời tâm sự của cả một thế hệ. Qua đó, Hoàng Nhuận Cầm đã để lại một dấu ấn đặc biệt: thơ ca cũng có thể là một hình thức chiến đấu, bằng trái tim, bằng kỷ niệm và bằng khát vọng sống đẹp giữa bom đạn.