Đề thi giữa kì 1 Văn 12 Chân trời sáng tạo - Đề số 9

Đề thi

Môn: Ngữ văn lớp 12

Thời gian làm bài: 90 phút - Không kể thời gian phát đề

Phần I. Đọc hiểu 

VỊNH MÙA ĐÔNG

(Nguyễn Công Trứ)

Nghĩ lại thì trời vốn cũng sòng,

Chẳng vì rét mướt bỏ mùa đông.

Mây về ngàn Hống đen như mực,

Gió lọt rèm thưa lạnh tựa đồng.

Cảo mực hơi may ngòi bút rít,

Phím loan cưởi nhuộm sợi tơ chùng.

Bốn mùa ví những xuân đi cả,

Góc núi ai hay sức lão tùng.

(Thơ văn Nguyễn Công Trứ, NXB Văn học, 1983)

Thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1. Xác định thể thơ trong văn bản trên.

Câu 2. Chỉ ra những đặc điểm của cảnh vật mùa đông được tác giả khắc họa trong bài thơ.

Câu 3. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong hai câu thơ sau:

Mây về ngàn Hống đen như mực,

Gió lọt rèm thưa lạnh tựa đồng.

Câu 4. Anh (chị) hiểu như thế nào về hình ảnh lão tùng giữa mùa đông?

Câu 5. Viết đoạn văn ngắn (khoảng 7 - 10 dòng) nêu suy nghĩ về ý nghĩa của việc dám đương đầu với khó khăn, thử thách trong cuộc sống.

Phần II. Viết 

Câu 1. Qua bài thơ “Vịnh mùa đông”, hãy nhận xét về cốt cách nhà nho Nguyễn Công Trứ thể hiện trong tác phẩm. 

Câu 2. Có ý kiến cho rằng “Kỳ vọng của cha mẹ là động lực cho con, nhưng cũng có thể là áp lực nếu kì vọng quá lớn”. 

Theo em, học sinh nên làm gì khi cha mẹ có những kì vọng quá cao về mình?  Viết một bài văn nghị luận (khoảng 500 chữ) trình bày suy nghĩ của mình.

HẾT

Đáp án

Đáp án:

Phần I. Đọc hiểu

Câu 1.

Phương pháp:

Căn cứ vào các đặc điểm hình thức để xác định thể thơ 

Cách giải:

Bài thơ được viết theo thể thơ Thất ngôn bát cú

Câu 2.

Phương pháp:

Đọc kĩ văn bản để chỉ ra các chi tiết phù hợp 

Cách giải:

Những đặc điểm của cảnh vật mùa đông được tác giả khắc họa trong bài thơ:

+ mây về đen như mực

+ gió lọt rèm

+ lạnh tựa đông

+ cào mực hơi bay

+ ngòi bút rít

Câu 3.

Phương pháp:

Vận dụng kiến thức về các biện pháp tu từ để phân tích tác dụng 

Cách giải:

- Biện pháp tu từ: So sánh “đen như mực”, “lạnh tựa đồng”

- Tác dụng:

+ Các hình ảnh so sánh cụ thể, giàu tính tạo hình đã khắc họa sinh động và rõ nét cái lạnh khắc nghiệt, âm u của mùa đông. 

+ Làm nổi bật bức tranh thiên nhiên dữ dội và thể hiện tâm trạng con người.

Câu 4. 

Phương pháp:

Căn cứ vào nội dung văn bản để phân tích hình ảnh lão tùng giữa mùa đông

Cách giải:

Hình ảnh lão tùng trong mùa đông được miêu tả như một góc núi cô đơn, u buồn và chịu đựng sức lão hóa của thời gian. Bức tranh mùa đông với mây đen như mực, gió lạnh thấu xương được sử dụng để tạo nên hình ảnh ẩn dụ về sự cô đơn của lão tùng giữa không gian mùa đông.

Câu 5.

Phương pháp:

Căn cứ vào nội dung văn bản và liên hệ bản thân 

Cách giải:

Cuộc sống luôn chứa đựng những khó khăn, thử thách như một phần tất yếu. Việc dám đương đầu với chúng chính là thước đo của bản lĩnh và sự trưởng thành. Khi ta can đảm đối mặt, ta sẽ có cơ hội khám phá ra sức mạnh tiềm ẩn của bản thân, rèn luyện ý chí và nghị lực. Mỗi lần vượt qua một thử thách, ta lại cảm thấy tự tin và trưởng thành hơn. Ngược lại, nếu chỉ biết trốn tránh, chúng ta sẽ mãi là kẻ yếu đuối, không bao giờ có thể phát triển toàn diện. Hơn thế, chính những lúc gian nan ấy sẽ tôi luyện cho chúng ta một tinh thần thép, một khả năng thích nghi tuyệt vời, giúp ta vững vàng hơn trước những sóng gió của cuộc đời. Hãy xem khó khăn như một người thầy khắc nghiệt nhưng vĩ đại, vì nó dạy cho ta những bài học quý giá mà sự bình yên không thể mang lại.

Phần II. Viết 

Câu 1. 

Phương pháp:

Gợi ý:

* Mở bài: 

Giới thiệu tác giả, tác phẩm và nêu cảm nhận chung về cốt cách nhà nho của Nguyễn Công Trứ

* Thân bài:

- Ung dung, tự tại:

+ Thái độ "Chẳng vì rét mướt bỏ mùa đông"

+ Xem khó khăn là lẽ tự nhiên, không oán trách

- Bản lĩnh kiên cường trước nghịch cảnh:

+ Hình ảnh "lão tùng" biểu tượng cho khí phách

+ Sức sống bền bỉ dù "xuân đi cả"

+ Khí tiết vững vàng giữa giá rét cuộc đời

- Tâm hồn thi nhân tinh tế:

+ Cảm nhận tinh tế cái lạnh qua nhiều giác quan

+ Miêu tả sinh động: mây đen, gió lạnh, bút rít, tơ chùng

* Kết bài:

- Khẳng định vẻ đẹp cốt cách

Cách giải:

Bài thơ "Vịnh mùa đông" không chỉ là một bức tranh thiên nhiên về mùa đông lạnh giá mà còn là một bức chân dung tinh thần đầy khí phách của nhà nho Nguyễn Công Trứ. Trước hết, ông thể hiện một cái nhìn sòng phẳng, chấp nhận quy luật tự nhiên của tạo hóa: "Nghĩ lại thì trời vốn cũng sòng, Chẳng vì rét mướt bỏ mùa đông". Đó là tư tưởng "thuận thiên" nhưng không phải là thụ động, mà là sự chủ động, bình thản đón nhận mọi hoàn cảnh, kể cả những điều khắc nghiệt nhất. Ẩn sau bức tranh mùa đông với mây đen, gió lạnh, ngòi bút rít, sợi tơ chùng là hình ảnh một con người phải trải qua những tháng ngày gian truân, thử thách. Thế nhưng, điểm sáng nhất làm nên cốt cách Nguyễn Công Trứ chính là hình ảnh "lão tùng" ở cuối bài. Cây tùng già giữa mùa đông giá rét tượng trưng cho khí tiết cứng cỏi, sức sống mãnh liệt và bản lĩnh kiên cường. Dù bốn mùa như đã mất hết sức xuân, thì "góc núi" kia vẫn còn đó sức sống bền bỉ của "lão tùng". Đó chính là biểu tượng cho phẩm chất cao đẹp của nhà nho: thủ tiết, trung trực, dám đương đầu và đứng vững giữa nghịch cảnh. Qua đó, Nguyễn Công Trứ gửi gắm một triết lý nhân sinh sâu sắc: cuộc đời dù có lắm gian nan, nhưng chỉ cần giữ được khí phách, tâm hồn kiên định như cây tùng già, con người ta sẽ luôn tìm thấy sức mạnh để vượt qua tất cả.

Câu 2.

Phương pháp:

* Mở bài:

- Dẫn dắt và giới thiệu vấn đề nghị luận

- Trích dẫn ý kiến được đưa ra ở đề bài 

* Thân bài:

- Giải thích:

+ Kì vọng là gì? 

+ Giải thích quan điểm

- Thực trạng của vấn đề đối với học sinh

- Nguyên nhân của sự kì vọng của cha mẹ dành cho con cái

- Tác hại của việc cha mẹ kì vọng quá cao về con cá

- Rút ra bài học nhận thức và hành động 

- Mở rộng vấn đề, trao đổi ý kiến khác/trái chiều

- Rút ra bài học

* Kết bài:

- Khẳng định lại vấn đề nghị luận và rút ra thông điệp phù hợp 

Cách giải:

Bài viết tham khảo: 

Trong hành trình trưởng thành, mỗi đứa con đều mang trong mình những ước mơ, khát vọng và đôi khi, cả những gánh nặng vô hình từ kỳ vọng của cha mẹ. Những kỳ vọng ấy tựa như ngọn đèn soi sáng con đường phía trước, khuyến khích con bước đi. Nhưng khi kỳ vọng trở thành áp lực đè nặng trên vai, hành trình ấy bỗng chốc mệt mỏi, chênh vênh và mất đi sự tự do vốn có. Làm thế nào để giữ vững niềm tin, để không lạc lối giữa những mong đợi quá lớn của cha mẹ và ước mơ riêng của bản thân? Đó là câu hỏi mà mỗi học sinh cần tìm cho mình một lời giải đáp để vừa vững bước trên con đường của mình, vừa giữ gìn sự yêu thương và thấu hiểu giữa đôi bên.

Trước hết, chúng ta cần hiểu rõ về "kỳ vọng". Đó là niềm tin, sự mong đợi mà người khác đặt vào một ai đó với hy vọng họ sẽ đạt được một điều gì lớn lao hoặc tốt đẹp trong tương lai. Kỳ vọng của cha mẹ, ở một mức độ phù hợp, là một nguồn động viên quan trọng, giúp con cái cố gắng phát huy khả năng bản thân. Thế nhưng, khi kỳ vọng ấy trở nên quá lớn, vượt xa khả năng và nguyện vọng thực tế của con, nó sẽ biến thành một gánh nặng tâm lý khổng lồ, gây ra áp lực, lo âu và làm mòn mỏi sự tự tin.

Thực trạng này không hề hiếm gặp trong xã hội ngày nay. Nhiều học sinh đang phải gánh trên vai những kỳ vọng nặng nề từ gia đình về thành tích học tập, về một ngôi trường danh giá, hay một nghề nghiệp được xem là "ổn định". Áp lực vô hình ấy đẩy không ít bạn trẻ vào tình trạng căng thẳng triền miên, sợ hãi thất bại, thậm chí là trầm cảm. Có những ước mơ, sở thích cá nhân phải khép lại để nhường chỗ cho một lộ trình khuôn mẫu mà cha mẹ đã vẽ sẵn, dẫn đến một thế hệ trẻ mệt mỏi và mất phương hướng. Nguyên nhân của những kỳ vọng ấy thường xuất phát từ tình yêu thương và mong muốn con có một tương lai tốt đẹp hơn. Cha mẹ, với những trải nghiệm và lo lắng của riêng mình, đôi khi vô tình đặt lên vai con cái những mục tiêu mà họ cho là tối ưu, như một cách để bảo vệ con khỏi những vấp ngã. Tuy nhiên, hậu quả để lại thật đáng buồn: mối quan hệ gia đình trở nên căng thẳng, khoảng cách thế hệ ngày một xa, và quan trọng nhất, con cái đánh mất đi quyền được sống với đam mê và năng lực thật của chính mình.

Vậy, học sinh chúng ta nên làm gì khi đối mặt với tình huống này? Trước tiên, hãy chân thành đối thoại với cha mẹ. Sự im lặng chịu đựng chỉ khiến mọi thứ tồi tệ hơn. Hãy tìm một thời điểm thích hợp, dùng những lời lẽ bình tĩnh và tôn trọng để chia sẻ với cha mẹ về những áp lực mình đang gánh chịu, về ước mơ, sở thích và khả năng thực sự của bản thân. Khi cha mẹ hiểu được tâm tư của con, họ sẽ có cơ hội điều chỉnh kỳ vọng để phù hợp hơn. Thứ hai, mỗi học sinh cần tự xác định rõ mục tiêu và năng lực của chính mình. Dù cha mẹ có kỳ vọng thế nào, chúng ta phải là người hiểu rõ bản thân mình nhất. Hãy đặt ra những mục tiêu vừa sức, có kế hoạch rõ ràng và từng bước chinh phục chúng. Việc chứng minh cho cha mẹ thấy sự nghiêm túc và trách nhiệm với tương lai của chính mình bằng hành động cụ thể sẽ có sức thuyết phục hơn bất kỳ lời nói nào. Nếu cuộc trò chuyện trực tiếp gặp khó khăn, đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ thầy cô, người thân hoặc các chuyên gia tâm lý. Họ có thể trở thành cầu nối đáng tin cậy, giúp cha mẹ có cái nhìn khách quan và thấu hiểu hơn.

Cần phân biệt rõ ràng giữa "kỳ vọng" và "áp đặt". Kỳ vọng chân chính xuất phát từ tình yêu thương và niềm tin, nó khuyến khích ta vươn lên. Ngược lại, áp đặt là sự ép buộc, bắt ta phải đi trên một con đường có sẵn, bất chấp ước mơ và khả năng. Cũng có ý kiến cho rằng: "Không có kỳ vọng của cha mẹ thì con cái khó thành công". Điều này chỉ đúng một phần. Kỳ vọng là một yếu tố hỗ trợ, nhưng không phải là chìa khóa duy nhất. Thành công thực sự và bền vững phải được xây dựng từ chính niềm đam mê, sự nỗ lực tự thân và khát vọng của mỗi người. Áp lực quá lớn đôi khi sẽ làm thui chột đi sự sáng tạo và khả năng tư duy độc lập, biến con cái thành những cỗ máy thụ động thay vì những cá nhân tự chủ.

Từ đó, mỗi học sinh chúng ta cần rút ra bài học cho riêng mình. Hãy chủ động mở lòng, tâm sự với cha mẹ nhiều hơn để họ thực sự hiểu mình. Cần dũng cảm lên tiếng khi cảm thấy những kỳ vọng đang vượt quá giới hạn, nhưng đồng thời phải không ngừng nỗ lực học tập và rèn luyện để chứng minh rằng mình là một người con có trách nhiệm, có chính kiến. Chỉ khi nào chúng ta sống thật với đam mê và năng lực của mình, chúng ta mới có thể tỏa sáng theo cách trọn vẹn nhất.

Kỳ vọng của cha mẹ tựa như bầu trời, nếu nó đủ rộng và thoáng đãng, con cái sẽ bay cao và bay xa hơn. Nhưng nếu bầu trời ấy chỉ là một khung cửa nhỏ hẹp, đôi cánh của con sẽ dễ dàng va chạm và đau đớn. Bởi vậy, khi đối mặt với những kỳ vọng quá cao, học sinh cần dũng cảm đối thoại, sẻ chia và bày tỏ nguyện vọng của mình một cách chân thành. Chỉ có sự thấu hiểu và đồng cảm mới có thể xoa dịu áp lực và biến kỳ vọng thành động lực. Khi ấy, hành trình trưởng thành sẽ không còn là cuộc chiến giữa đôi bờ mong đợi, mà sẽ là khúc ca đồng điệu của yêu thương và hy vọng.