Đề thi giữa kì 1 Văn 12 Chân trời sáng tạo - Đề số 7

Đề thi

Môn: Ngữ văn lớp 12

Thời gian làm bài: 90 phút - Không kể thời gian phát đề

I.  ĐỌC HIỂU 

Đọc đoạn trích sau:

        Quê mẹ

(Trích - Thanh Tịnh)

[…] Cô Thảo ra lấy chồng đã ba năm. Anh Vận chồng cô hiện làm Hương thơ ở làng Mỹ Lý. Anh Vận trước kia có theo học chữ quốc ngữ, nhưng đã hai năm thi yếu lược không đậu nên anh ta lại thôi. Qua năm sau dân trong xóm bầu anh ta lên làm hương thơ trong làng. Ngày nào anh ta cũng đi nhà này qua nhà khác phát thư, rồi chiều đến lại phải ra tận đình để lấy hòm thư đem lên huyện.

Công việc của anh tuy vất vả, nhưng lương tháng - hay nói cho đúng, lương năm - của anh trông ít quá. Làng chỉ trích cho anh ta ba mẫu ruộng và năm đồng bạc làm tiền lộ phí. Nhưng năm đồng ấy thì không bao giờ anh nhận được. Vì các viên chức đã khéo léo trừ với món tiền phải đóng sưu này thuế khác gần hết.

Nhưng ở vùng quê, được một chức nghiệp như thế, anh Vận cũng cho là danh giá lắm. Và bà Lại, mẹ anh Vận, lúc nói chuyện với những người quen, cũng không quên tự hào được một người con ra đảm đương việc làng việc nước.

Cô Thảo ra lấy chồng vốn liếng không có nên không đi buôn bán gì hết. Cả nhà chỉ trông vào sáu mẫu ruộng tranh và ba mẫu ruộng làng để sống năm này tháng khác.

Lược dẫn một đoạn: Gần đến ngày giỗ ông, cô Thảo muốn xin chồng về làng, lại không muốn nói thẳng. Nhưng mãi đến chiều cũng không nghe chồng nói gì, nên cô phải mượn cây thanh trà để nhắc xa xôi cho chồng nhớ. Anh Vận xin mẹ cho vợ về làng ăn giỗ. Mẹ chồng bảo cô mang buồng chuối mật trong vườn về giỗ ông, lại cho cô một hào để đi đò. Anh Vận cũng chạy quanh xóm mượn chỗ này, chỗ khác cho cô Thảo thêm bốn hào nữa.

Tối hôm ấy cô Thảo không đi ngủ sớm. Cô đặt con ngủ yên bên chồng xong lại lật đật xách dao ra sau vườn chuối. Loay hoay một lúc lâu cô mới đem được buồng chuối mật vào nhà. Cô đem để vào một góc thật kín vì cô sợ nửa đêm chuột đến khới. Xong rồi cô mới qua bên nhà cô Thị mượn đôi hoa tai vàng và cái nón lá mới. Sắp đặt đâu đó xong xuôi cô mới lên giường nằm ngủ.

Trời tờ mờ sáng cô Thảo đã trở dậy sắm sửa đi về làng. Làng cô ở cách xa làng Mỹ Lý hơn mười lăm cây số. Vì vậy nên mỗi năm cô chỉ được về làng chừng hai ba lượt là nhiều. Xưa kia cô từng qua lại làng Mỹ Lý ngày một để bán gạo, nhưng sau lúc cô ra lấy chồng thì quê nhà đối với cô đã là nơi xa lạ.

Qua những con đường mòn chạy nấp theo bờ ruộng, cô lại nhớ đến quãng đời bán gạo của cô ngày trước. Trong trí cô hiện ra lần lần hình ảnh của cô Thu, cô Nguyệt, cô Hương, những cô bạn mà trước kia cô cho là thân nhất.

 Nhưng đời các cô ấy cũng như cô, nghĩa là cũng có chồng, có con và quãng đời làm dâu cũng vất vả, cũng phẳng lặng như nhau hết.

Đi chưa được bốn cây số cô Thảo đã thấy mỏi. Cô tự nhận thấy sức cô yếu hơn trước nhiều lắm. Cô muốn đi đò cho đỡ chân, nhưng sực nhớ đến những món quà cần phải cho em, cô lại gắng gượng đi nhanh hơn trước.

Qua khỏi đầu làng Duyên Hải thì cô gặp cô Đài, người bạn cùng làng thường chơi với cô ngày trước. Cô Thảo nhờ bạn gánh hộ buồng chuối mật và mấy gói bánh mua bên chợ Kỳ Lâm. Cô Đài vui vẻ nhận lời ngay. Vào quán nước ở gần đấy nghỉ một chốc, hai cô lại cùng nhau lên đường chuyện trò không ngớt.

Về đến làng, cô Thảo gặp ai cũng đón chào niềm nở. Lòng cô lúc ấy nhẹ nhàng và vui sướng lắm. Còn họ gặp cô đi đằng xa đã kêu réo om sòm như gặp được người sống lại. Họ hỏi thăm cô chuyện này chuyện khác, mục đích là để xem cô ăn mặc độ này có khá hơn trước không. Cô Thảo thấy người làng chào hỏi mình vồn vã nên đáp lại rất vui vẻ. Cô ta không quên lấy cái nón xuống, giả vờ quạt vào mình để mấy người đứng chung quanh được thấy đôi hoa tai vàng của cô.

Đến trưa hôm ấy thì cô về đến nhà. Mấy cậu em đua nhau ra níu áo chị. Cô Thảo xoa đầu đứa này đỡ cằm đứa khác, nụ cười trên môi cô không khi nào tắt. Trông thấy mẹ trong nhà đi ra cô mừng quá. Cô chạy lại đứng bên mẹ cảm động quá đến rưng rưng nước mắt. Một lúc sau cô đưa thằng Lụn cho mẹ ẵm rồi đi thẳng vào nhà để chào những người quen biết.

Bà Vạn cứ quấn quít bên cháu, bên con quên cả ngày giờ. Bà giới thiệu cô Thảo với người này người khác, bà nhắc đến chuyện cô Thảo lúc cô còn năm sáu tuổi. Bà kể đến đoạn nào bà cũng có ý khoe cô Thảo đức hạnh và khôn ngoan đủ thứ. Bà nói mãi mà không biết chung quanh bà không ai nghe bà hết.

Sung sướng nhất là cô con gái có chồng về nhà mẹ. Cô Thảo tuy về giỗ ông nhưng không làm gì hết. Cô vào phòng mẹ nằm ngủ cả buổi chiều, mãi đến lúc gần cúng cô mới chịu đi ra ngoài.

Lúc cô đứng lễ thì ông Vạn, thân sinh cô, vuốt râu cười nói:

- Con phải lễ thế phần chồng con nữa. Nó làm gì bên ấy mà không qua.

Cô Thảo sau khi thụt lùi ra khỏi chiếu, mới khẽ đáp:

- Dạ, nhà con mắc việc quan.

Cô Khuê, chị em chú bác với cô Thảo, đứng gần đấy trề môi nói tiếp:

- Thứ đồ làm hương thơ mỗi năm ăn ba mẫu ruộng mà cũng gọi là việc quan.

Ai nấy đều nghe thấy nhưng không ai cãi lại. Ông Vạn đứng cúi đầu xuống hơi ngượng. Còn cô Thảo gương mặt đỏ bừng, quay đầu nhìn xuống bếp. Nhưng ngay lúc ấy cô lại gặp cặp mắt của mẹ đang nhìn cô chòng chọc. Cô đau lòng quá đến để hai dòng lệ chảy dài trên má.

Sáng hôm sau, cúng cơm sáng xong xuôi, cô Thảo lại sắm sửa đi qua làng Mỹ Lý. Cô gọi mấy đứa em đến gần rồi cho mỗi đứa năm xu. Trong nhà ai cũng khen cô rộng rãi và biết thương em, nên cô vui sướng lắm. Đang lúc cao hứng cô còn hứa sẽ gửi cho mẹ hai cặp quần áo mới để mặc Tết nữa. Nhưng chính cô cũng không biết sẽ lấy đâu ra hai cặp quần áo ấy. Chỉ trong nháy mắt cô Thảo đã phân phát tất cả số tiền cô đã dành dụm trong một năm.

 […]

Về nhà chồng, cô Thảo lại làm việc từ mai đến chiều, tối tăm cả mày mặt. Lúc nào cô cũng nhớ đến mẹ nghèo, đến em thơ, nhưng nhớ thì lòng cô lại bùi ngùi, trí cô lại bận rộn.\

 Rồi chiều chiều gặp những lúc nhàn rỗi, cô lại ra đứng cửa sau vơ vẩn nhìn về làng Quận Lão. Nhưng làng Quận Lão ẩn sau đám tre xanh đã kéo một gạch đen dài trên ven đồi xa thẳm.

     (Theo Tổng tập văn học Việt Nam, tập 33, NXB Khoa học xã hội, 2000,Tr.819-823)

Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1. Xác định nhân vật trung tâm của câu chuyện.

Câu 2. Chỉ ra 1 biện pháp tu từ trong câu: “Còn họ gặp cô đi đằng xa đã kêu réo om sòm như gặp được người sống lại.”

Câu 3. Hãy nhận xét cách ứng xử của cô Thảo với gia đình và bà con lối xóm trong đoạn trích sau: 

“Sáng hôm sau, cúng cơm sáng xong xuôi, cô Thảo lại sắm sửa đi qua làng Mỹ Lý. Cô gọi mấy đứa em đến gần rồi cho mỗi đứa năm xu. Trong nhà ai cũng khen cô rộng rãi và biết thương em, nên cô vui sướng lắm. Đang lúc cao hứng cô còn hứa sẽ gửi cho mẹ hai cặp quần áo mới để mặc Tết nữa. Nhưng chính cô cũng không biết sẽ lấy đâu ra hai cặp quần áo ấy. Chỉ trong nháy mắt cô Thảo đã phân phát tất cả số tiền cô đã dành dụm trong một năm”

Câu 4. Chi tiết: “Về nhà chồng, cô Thảo lại làm việc từ mai đến chiều, tối tăm cả mày mặt. Lúc nào cô cũng nhớ đến mẹ nghèo, đến em thơ, nhưng nhớ thì lòng cô lại bùi ngùi, trí cô lại bận rộn” góp phần khắc họa vẻ đẹp nào ở nhân vật cô Thảo?

Câu 5. Từ nội dung đoạn trích trên, anh/chị hãy bày tỏ suy nghĩ về ý kiến của Raxum-Gamzatov: Người ta chỉ có thể tách con người ra khỏi quê hương chứ không thể tách quê hương ra khỏi con người (trình bày tối đa khoảng 7 dòng).

II. VIẾT 

Câu 1:

Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) phân tích những đặc sắc về nghệ thuật trong đoạn trích ở phần đọc hiểu.

Câu 2:

Nhà tâm lí học Edward de Bono- Người được mệnh danh là “Bậc thầy tư duy” qua cuốn “Sáu chiếc mũ tư duy” viết: “Mỗi chiếc mũ biểu thị một kiểu tư duy. Mỗi người lựa chọn cho mình một chiếc mũ nhất định. Nhưng người đó hoàn toàn có thể thay mũ khác. Những chiếc mũ cũng là những vật xung quanh mà ta thường thấy. Vì những lý do đó, tôi chọn chiếc mũ biểu thị hướng tư duy”.

Từ góc nhìn của người trẻ, anh/chị hãy viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) trình bày suy nghĩ của mình về vấn đề tư duy đa chiều trong cuộc sống hôm nay.

Đáp án

I.  ĐỌC HIỂU

Câu 1:

Phương pháp: 

Đọc kỹ toàn bộ văn bản, xác định nhân vật xuất hiện xuyên suốt

Cách giải:

Nhân vật trung tâm của câu chuyện: cô Thảo

Câu 2:

Phương pháp: 

Vận dụng kiến thức về biện pháp tu từ để xác định 

Cách giải:

Biện pháp tu từ được sử dụng trong câu Còn họ gặp cô đi đằng xa đã kêu réo om sòm như gặp được người sống lại là so sánh ''Cô Thảo'' − ''người sống lại'' 

Câu 3:

Phương pháp: 

Tìm các chi tiết miêu tả hành động, lời nói của nhân vật và rút ra nhận xét

Cách giải:

Nhận xét cách ứng xử của Thảo: Cô Thảo luôn lễ phép, khéo léo, thân thiện và rộng rãi trong các mối quan hệ với gia đình và bà con lối xóm.

Câu 4:

Phương pháp: 

Phân tích các phẩm chất được thể hiện qua hành động và suy nghĩ của nhân vật.

Cách giải:

Chi tiết: Về nhà chồng, cô Thảo lại làm việc từ mai đến chiều, tối tăm cả mày mặt. Lúc nào cô cũng nhớ đến mẹ nghèo, đến em thơ, nhưng nhớ thì lòng cô lại bùi ngùi, trí cô lại bận rộn góp phần khắc họa rõ nét vẻ đẹp của nhân vật Thảo:

+ Cô Thảo luôn làm tròn bổn phận của mình.

+ Cô Thảo là người: giàu tình cảm, hiếu thảo.

Câu 5:

Phương pháp: 

Giải thích ngắn gọn ý kiến, liên hệ với văn bản và nêu bài học.

Cách giải:

Câu nói của Raxun Gamzatov đã khẳng định một chân lý sâu sắc: khoảng cách địa lý có thể chia cách con người với quê hương, nhưng không gì có thể xóa nhòa hình bóng quê hương trong tâm hồn mỗi người. Điều này được thể hiện rõ qua nhân vật cô Thảo. Dù đã lấy chồng xa, cuộc sống vất vả nơi làng Mỹ Lý, nhưng trong lòng cô lúc nào cũng canh cánh nỗi nhớ mẹ nghèo, em thơ. Niềm hân hoan khi được trở về, sự xúc động nghẹn ngào khi gặp lại mẹ, và cả nỗi tủi hổ, bùi ngùi khi rời đi - tất cả đều chứng minh rằng quê hương đã trở thành một phần máu thịt không thể tách rời trong cô. Dù có đi đâu, quê hương vẫn luôn là điểm tựa tinh thần vững chắc, là nguồn cội mà con người luôn hướng về.

II. VIẾT 

Câu 1:

Phương pháp: 

Gợi ý: 

1. Giới thiệu đánh giá khái quát về nghệ thuật đoạn trích.

2. Phân tích những nét đặc sắc về phương diện nghệ thuật: cốt truyện dung dị, tự nhiên; trần thuật ở ngôi thứ ba điểm nhìn toàn tri; ngôn ngữ linh hoạt, đậm chất khẩu ngữ, giàu nhạc điệu; miêu tả tâm lí nhân vật sắc nét; giọng điệu nhẹ nhàng, thanh thoát, chan chứa yêu thương; chất trữ tình sâu lắng.

3. Khẳng định lại giá trị của đoạn trích, tài năng của tác giả.

Cách giải:

Đoạn trích trong Quê mẹ của Thanh Tịnh đã thể hiện những đặc sắc nghệ thuật nổi bật. Trước hết, cốt truyện được triển khai dung dị, tự nhiên như một lát cắt đời sống thôn quê, xoay quanh chuyến về quê giỗ ông của cô Thảo. Không có kịch tính lớn nhưng mỗi chi tiết đều góp phần khắc họa rõ nỗi niềm người phụ nữ lấy chồng xa, qua đó gợi xúc cảm sâu lắng. Tác giả sử dụng ngôi kể thứ ba với điểm nhìn toàn tri nên câu chuyện hiện lên khách quan, giàu tính quan sát; đồng thời vẫn theo sát tâm trạng nhân vật, giúp người đọc thấu hiểu hơn những rung động bên trong của cô Thảo. Ngôn ngữ trong đoạn trích linh hoạt, gần với lời ăn tiếng nói hằng ngày, đậm chất khẩu ngữ, tạo cảm giác chân thực như đang nghe một câu chuyện được kể ngay giữa làng quê. Nghệ thuật miêu tả tâm lí được thể hiện tinh tế: từ sự hồi hộp trước chuyến về quê, niềm vui gặp lại người thân đến nỗi tủi thân khi bị chê bai. Giọng điệu chung nhẹ nhàng, thanh thoát, chan chứa yêu thương, và chất trữ tình thấm đượm trong từng hình ảnh, từng câu văn. Chính sự giản dị mà sâu sắc ấy cho thấy tài năng của Thanh Tịnh trong việc viết về nông thôn Việt Nam với tất cả sự trìu mến và thấu hiểu.

Câu 2:

Phương pháp: 

1. Mở bài. Giới thiệu vấn đề nghị luận và nêu khái quát quan điểm của cá nhân về vấn đề tư duy đa chiều trong cuộc sống hôm nay.

2. Thân bài.

2.1 Giải thích vấn đề:

Tư duy đa chiều là khả năng phân tích và đánh giá một vấn đề từ nhiều góc độ, quan điểm khác nhau. Nó giúp bạn nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện, bao quát, từ đó đưa ra quyết định sáng suốt và giải quyết vấn đề hiệu quả.

2.2 Biểu hiện của tư duy đa chiều

- Việc cá nhân nhìn nhận sự việc một cách khách quan, công bằng, không áp đặt suy nghĩ của mình, lối sống, tình cảm cá nhân lên người khác.

- Không áp dụng cái nhìn của người khác lên sự việc mình cần nhìn nhận hoặc nếu áp dụng thì cũng cần áp dụng phù hợp.

- Thái độ bình tĩnh, khách quan khi xem xét, đánh giá, biết đặt mình ở nhiều vị trí khác nhau để đánh giá.

2.3 Ý nghĩa của tư duy đa chiều trong cuộc sống hôm nay.

- Sự đa chiều trong việc nhìn nhận một vấn đề sẽ giúp chúng ta có cách nhìn nhận tổng thể và chính xác nhất về vấn đề đó, từ đó có quyết định đúng đắn nhất.

- Tránh được những suy nghĩ chủ quan, thiên vị và sai lầm có thể xảy ra khi nhìn nhận vấn đề từ một góc độ.

- Việc học hỏi thêm những tri thức và kĩ năng mới từ những góc độ khác nhau giúp chúng ta dễ dàng đạt được thành công

- Giúp phát triển sáng tạo và tư duy linh hoạt, tăng khả năng thích nghi với sự thay đổi nhanh chóng trong thời đại khoa học kỹ thuật phát triển. Từ đó khiến các mối quan hệ gia đình và xã hội trở nên hài hoà hơn, cuộc sống bản thân tốt đẹp hơn.

2.4 Mở rộng, nâng cao vấn đề

- Phê phán cách nhìn vấn đề, sự vật một chiều, chủ quan.

- Không nhầm tưởng cái nhìn đa chiều với mượn cái nhìn của người khác để cùng đánh giá một vấn đề.

- Đề xuất những giải pháp để rèn luyện tư duy đa chiều: không ngừng học hỏi để hoàn thiện bản thân; khi nhìn nhận và đánh giả vấn đề cần bình tĩnh, cởi mở, khách quan có chính kiến….

3. Kết bài. Khẳng định lại ý nghĩa của vấn đề và nêu thông điệp.

Cách giải:

Trong thế giới phẳng và đa chiều ngày nay, khả năng tư duy linh hoạt trở thành chìa khóa then chốt để mỗi người trẻ thích nghi và tỏa sáng. Nhà tâm lý học Edward de Bono, "bậc thầy tư duy" với phương pháp "Sáu chiếc mũ tư duy", đã đưa ra một ẩn dụ sâu sắc: "Mỗi chiếc mũ biểu thị một kiểu tư duy... Vì những lý do đó, tôi chọn chiếc mũ biểu thị hướng tư duy". Từ góc nhìn của thế hệ trẻ, việc thấu hiểu và rèn luyện tư duy đa chiều không chỉ là một kỹ năng, mà còn là một thái độ sống cần thiết để hòa nhập và kiến tạo tương lai.

Vậy, tư duy đa chiều là gì? Đó là khả năng tiếp cận và phân tích một vấn đề từ nhiều góc nhìn, nhiều quan điểm khác nhau, thay vì chỉ bó hẹp trong một lăng kính duy nhất. Nó giống như việc chúng ta xoay một viên kim cương dưới ánh sáng, mỗi góc độ sẽ cho ta thấy một vẻ đẹp, một mặt cắt khác nhau. Người có tư duy đa chiều không vội vàng kết luận, mà luôn tìm kiếm, lắng nghe và đánh giá một cách khách quan, toàn diện. Họ biết đặt mình vào vị trí của người khác, thấu hiểu hoàn cảnh và cảm xúc để có cái nhìn thấu đáo hơn. Biểu hiện rõ nhất của lối tư duy này chính là thái độ bình tĩnh, cởi mở, không áp đặt suy nghĩ cá nhân lên người khác, và cũng không dễ dàng bị chi phối bởi những đánh giá phiến diện từ bên ngoài.

Trong bối cảnh xã hội hiện đại với vô vàn biến động và thách thức, tư duy đa chiều mang lại những ý nghĩa vô cùng to lớn. Trước hết, nó giúp chúng ta có cái nhìn tổng thể và chính xác nhất về mọi vấn đề, từ đó đưa ra những quyết định sáng suốt. Trong học tập, khi phân tích một tác phẩm văn học, một sự kiện lịch sử, việc xem xét từ nhiều góc độ sẽ giúp ta hiểu sâu sắc hơn bản chất vấn đề. Trong công việc, một nhà lãnh đạo trẻ cần tư duy đa chiều để cân nhắc lợi ích của các bên, từ đó đưa ra chiến lược phù hợp. Thứ hai, tư duy đa chiều là nền tảng của sự sáng tạo và đổi mới. Khi ta không bị gò bó bởi một lối mòn, ta sẽ dễ dàng kết nối những ý tưởng tưởng chừng không liên quan để tạo ra những giải pháp độc đáo. Đặc biệt, trong thời đại 4.0, nơi thông tin đa dạng và đôi khi trái chiều, khả năng phân tích đa chiều giúp chúng ta tránh được những cái bẫy của tin giả, những định kiến xã hội và những quyết định cảm tính. Nó không chỉ giúp bản thân phát triển mà còn góp phần xây dựng các mối quan hệ gia đình, xã hội trở nên hài hòa, văn minh hơn, bởi chúng ta học được cách tôn trọng sự khác biệt.

Tuy nhiên, để thực sự sở hữu tư duy đa chiều, chúng ta cần nhận diện và vượt qua những rào cản. Đó là lối suy nghĩ một chiều, bảo thủ, chỉ nhìn nhận vấn đề theo cách của mình và cho rằng đó là chân lý duy nhất. Đó cũng có thể là sự áp đặt của đám đông, khiến chúng ta dễ dàng "a dua" theo số đông mà không dám có chính kiến. Cần phân biệt rõ, tư duy đa chiều không phải là việc mượn cái nhìn của người khác để đánh giá, mà là quá trình chủ động tiếp nhận, chắt lọc và hình thành nên quan điểm riêng của bản thân. Vậy, làm thế nào để rèn luyện kỹ năng quý giá này? Trước hết, hãy không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức từ nhiều lĩnh vực, vì tri thức là nền tảng của mọi sự suy ngẫm. Thứ hai, hãy tập thói quen đặt câu hỏi "Tại sao?" và "Nếu như...?" trước mọi sự việc. Quan trọng hơn cả, hãy giữ một tâm thế bình tĩnh, cởi mở và sẵn sàng thay đổi khi tiếp nhận những luồng thông tin mới.

Tóm lại, lời khuyên của Edward de Bono về "những chiếc mũ tư duy" chính là một bài học sâu sắc về sự linh hoạt trong tư duy. Đối với người trẻ, việc rèn luyện tư duy đa chiều không chỉ giúp chúng ta thích nghi với một thế giới đầy biến động, mà còn trang bị cho chúng ta khả năng dẫn dắt sự thay đổi đó.