Soạn bài Những ngôi sao xa xôi (chi tiết)

ND chính

Bố cục

Bố cục: 3 phần

- Phần 1 (từ đầu... ngôi sao trên mũ) : Phương Định kể về cuộc sống bản thân và tổ trinh sát mặt đường của cô.

- Phần 2 (tiếp ... chị Thao bảo) : Nho bị thương, hai chị em lo lắng chăm sóc.

- Phần 3 (còn lại) : Sự lạc quan, niềm vui trước cơn mưa đá đột ngột.

Câu 1

Câu 1 (trang 121 SGK Ngữ văn 9 tập 2)

Kể tóm tắt nội dung truyện.

Truyện được trần thuật từ nhân vật nào? Việc chọn vai kể như vậy có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung truyện?

Trả lời:

- Tóm tắt nội dung: Hai cô gái trẻ Định và Nho cùng Thao lớn tuổi hơn làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Nhiệm vụ của ba mũi thanh niên xung phong này là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu vị trí của quả bom chưa nổ và phá bom. Công việc đó hết sức nguy hiểm. Mặc dù vậy, cuộc sống của họ vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những phút giây thanh thản, mơ mộng và đặc biệt là yêu thương, gắn bó, chăm sóc nhau trong tình đồng đội.

- Như đã nói, truyện được trần thuật từ ngôi thứ nhất theo lời kể của nhân vật chính. Cách lựa chọn vai kể như thế không những phù hợp với nội dung tác phẩm mà còn thuận lợi cho việc miêu tả, biểu hiện thế giới nội tâm, những cảm xúc và suy nghĩ của các nhân vật.

Câu 2

Câu 2 (trang 121 SGK Ngữ văn 9 tập 2)

Truyện kể về ba cô gái thanh niên xung phong ở một tổ trinh sát phá bom trên cao điểm. Ở họ có những nét gì chung đã gắn bó thành một khối thống nhất và những gì là nét riêng ở mỗi người?

Trả lời:

- Điểm chung của 3 cô gái: Đều còn rất trẻ (dễ xúc động, hay mộng mơ, dễ vui mà cũng dễ trầm ngâm...,), đều có tinh thần trách nhiệm cao, dũng cảm làm nhiệm vụ. Không sợ hi sinh, luôn gắn bó với đồng đội.  

- Nét riêng:

+ Phương Định: cô gái Hà Nội, nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng, hay sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô tư về gia đình và thành phố.

+ Nho: xinh xắn, hồn nhiên kiểu trẻ thơ, trong chiến đấu thì rất nhanh gọn, dù bị thương nhưng không rên la, không muốn đồng đội lo lắng.

+ Chị Thao: tổ trưởng, từng trải, mơ ước có phần thiết thực hơn; cương quyết, táo bạo, bình tĩnh trong công việc, chị hát tệ nhưng thích chép lời bài hát.

Câu 3

Câu 3 (trang 121 SGK Ngữ văn 9 tập 2)

Tác giả đã thể hiện chân thực và sinh động, tự nhiên tâm lí của những cô gái thanh niên xung phong tuổi đời còn rất trẻ.

Hãy phân tích tâm lí nhân vật Phương Định, tập trung vào những đoạn:

- Nhân vật tự quan sát và đánh giá về mình ở phần đầu của truyện.

- Tâm trạng của cô trong một lần phá bom ở phần cuối truyện.

- Cảm xúc trước trận mưa đá ở cuối truyện.

Trả lời: 

- Phương Định ý thức được vẻ đẹp của bản thân, mến mộ những người "có ngôi sao trên mũ".

- Phương Định làm quen với bom nổ, với căng thẳng hàng ngày. Nhưng mỗi lần phá bom là một thử thách mới. Cô đi thẳng đến quả bom chưa nổ. Cô đào đất và đặt thuốc nổ vào dưới quả bom có thể nổ tung bất kì lúc nào. Hành động của cô thật nhanh gọn, khéo léo trong một không khí cực kì căng thẳng. Với cô, cái chết thật mờ nhạt trước điều quan tâm lớn nhất: Liệu mìn có nổ, liệu bom có nổ không ? Không thì làm cách nào để châm mìn lần thứ hai?

- Gặp cơn mưa đá bất ngờ, tính hồn nhiên của cô được bộc lộ mạnh mẽ. Cô vui thích cuống cuồng như con trẻ. Và cơn mưa lại gợi cho cô nhớ về thành phố, về mẹ, về những ngôi sao to trên bầu trời thành phố.

=> Nhân vật Phương Định đã bộc lộ những nét tiêu biểu nhất của các cô gái trẻ: hồn nhiên, xinh đẹp, mộng mơ, thích hát, tự trọng, luôn cố gắng trong công việc, vượt lên gian khổ, khó khăn, nguy hiểm và nỗi sợ hãi, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 4 => 5

Câu 4 (trang 121 SGK Ngữ văn 9 tập 2)

Em có nhận xét gì về ngôn ngữ, giọng điệu của truyện?

Trả lời: 

- Về ngôn ngữ, ngôn ngữ trần thuật cúa truyện phù hợp với nhân vật kể chuyện: Phương Định, cô gái xung phong người Hà Nội ra chiến trường - đã khiến cho truyện có được một giọng điệu và ngôn ngữ tự nhiên, gần với lời ăn tiếng nói hàng ngày của người Hà Nội, trẻ trung và đặc biệt giàu chất nữ tính.

- Tác giả thường dùng câu ngắn, nhịp nhanh thể hiện được không khí khẩn trương trong hoàn cảnh chiến tranh. Riêng các đoạn hồi tưởng, nhịp kể chậm lại gợi nhớ một thời tuổi nhỏ đã qua, một thời vô tư hồn nhiên và không khí bình yên trước chiến tranh.

Câu 5 (trang 121 SGK Ngữ văn 9 tập 2)

Đọc truyện ngắn này, em hình dung và cảm nghĩ như thế nào về tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ?

Trả lời:

- Câu chuyện cho ta thấy tuổi trẻ thế hệ thanh niên kháng chiến chống Mĩ gặp nhiều gian lao, hiểm nguy nhưng ở họ vẫn luôn ngời sáng tinh thần tự do, dũng cảm, ngang tàng. Ở họ có sự kết hợp hoàn hảo giữa những phẩm chất anh hùng cao đẹp và tâm hồn sáng ngời của người bộ đội Cụ Hồ.

Luyện tập

Trả lời câu 1 (trang 122 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Một số bài thơ, đoạn thơ hay viết về thế hệ trẻ trong kháng chiến chống Mĩ :

Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật), Đồng chí (Chính Hữu), Khoảng trời – hố bom (Lâm Thị Mỹ Dạ), Gửi em cô thanh niên xung phong (Phạm Tiến Duật), Cô gái mở đường (Xuân Giao),...

Trả lời câu 2 (trang 122 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Học sinh trình bày cảm nghĩ của mình về nhân vật Phương Định nhưng cần đảm bảo các ý sau:

- Phương Định là một có gái có hoàn cảnh sống và chiến đấu rất khó khăn, nguy hiểm.

=> Phương Định là cô gái Hà Nội vừa bước qua tuổi học trò hồn nhiên, vào chiến trường, làm nhiệm vụ ở tổ đội trinh sát mặt đường.

=> Nhiệm vụ của cô: khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom, phải thường xuyên đối mặt với cái chết.

- Phương Định có vẻ ngoài xinh đẹp: hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn, có cái nhìn xa xăm.

- Tâm hồn mơ mộng, hồn nhiên, yêu đời:

=> Phương Định thích ca hát, thích những bài dân ca quan họ mềm mại, dịu dàng, thích Ca-chiu-sa,…

=> Vui vẻ trước cơn mưa đá.

- Tình cảm đồng đội, tình cảm chị em sâu sắc: Phương Định lo lắng và chăm sóc cho Nho khi Nho bị thương.

- Tinh thần dũng cảm, bản lĩnh, vượt qua mọi hiểm nguy để hoàn thành nhiệm vụ:

=> Cảnh Phương Định phá bom: cô không hề run sợ khi đối mặt với quả bom chưa nổ.

=> Cái chết cũng không làm cô run sợ bằng việc không thể châm nổ quả bom.

Bài đọc

>> Xem chi tiết: Văn bản Những ngôi sao xa xôi