Phân tích bài thơ Con đường mùa đông

Dàn ý chi tiết

I. Mở bài

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm. 

- Dẫn dắt và giới thiệu về tác phẩm.

II. Thân bài

1. Khái quát:

a. Tác giả

- A. Puskin (1799 – 1837): Sinh ra và lớn lên tại thành phố Moscow trong một gia đình có dòng dõi quý tộc.

- Puskin bộc lộ năng khiếu văn chương từ nhỏ, 16 tuổi đã có tác phẩm nổi tiếng.

- Ông viết rất nhiều thể loại như thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết.

- Chủ đề trong các sáng tác của ông rất đa dạng như phê phán chế độ chuyên chế Nga Hoàng, ca ngợi tình yêu, ca ngợi thiên nhiên đất nước,..

- Ông được mệnh danh là “Mặt trời thi ca Nga”.

b. Tác phẩm:

- “Con đường mùa đông” được sáng tác vào năm 1826 – sau khi Puskin bị đi đày.

- Nội dung chính: Nỗi buồn, sự cô đơn của con người và khát khao hạnh phúc, niềm tin vào tương lai vượt lên nghịch cảnh.

- Bố cục:

+ Ba khổ đầu: Nỗi buồn được thể hiện qua bức tranh thiên nhiên.

+ Khổ thứ tư: Khổ bản lề, chuyển tiếp giữa hai phần.

+ Ba khổ cuối: Điểm tựa tinh thần, khát khao hạnh phúc của con người.

2. Phân tích:

a. Ba khổ đầu: Nỗi buồn được thể hiện qua bức tranh thiên nhiên.

- Khổ thơ thứ nhất:

+ Thời gian là đêm khuya mùa đông, không gian là cánh đồng bao la.

+ Động từ “gợn”: Sự chuyển động nhẹ nhàng của màn sương.

+ Các động từ “Xuyên”, “nhô”: Sự xuất hiện bất ngờ của vầng trăng.

+ Từ láy “buồn bã”: Những tia sáng hiu hắt, yếu ớt trên cánh đồng u buồn.

→ Khung cảnh nên thơ, trữ tình nhưng ảm đạm.

- Khổ thơ thứ 2 và khổ thơ thứ 3:

+ Con đường vắng lặng, buồn tẻ.

+ Cỗ xe tam mã đang lăn bánh“Vun vút”: Sự trôi chảy không ngừng của thời gian.

+ Tiếng lục lạc rung lên đơn điệu, tẻ ngắt, chứa đầy sự mệt mỏi qua nghệ thuật lấy động để tả tĩnh.

+ Bài ca của người xà ích chứa đựng cả niềm vui và nỗi buồn.

→ Mỗi âm thanh xuất hiện vừa nhấn mạnh nỗi buồn, vừa cho thấy hướng vận động của nhân vật trữ tình để vượt qua những khó khăn trên con đường Nỗi buồn thời thế hòa với với sự cô đơn của thân phận.

b. Khổ thơ thứ tư:

- Từ phủ định “Không”: Nhấn mạnh vào sự đìu hiu, hoang vu.

- Thiên nhiên Nga hiện lên qua hình ảnh tuyết trắng và những cánh rừng.

- Hình ảnh “những cột dài cây số” là biểu tượng cho những cột mốc trong cuộc đời, ngược chiều với sự vận động tiến lên của con người.

→ Con người luôn vận động và ý thức được sự trôi chảy của thời gian.

c. Ba khổ thơ cuối:

- Khổ 5 và khổ 6:

+ “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ...”: Sự thể hiện dòng cảm xúc mãnh liệt.

+ Hình ảnh “ngày mai”: Niềm tin vào tương lai.

+ Hình ảnh “Nhi – na”: Không phải một cô gái cụ thể nào biểu tượng cho khát khao hạnh phúc bình dị, đơn sơ.

+ Hình ảnh “lò lửa đỏ”: Biểu tượng cho mái ấm.

+ “Ngắm em, ngắm mãi không thôi”: Niềm hạnh phúc xốn xang dâng lên trong tâm hồn.

+ “Kim đồng hồ kêu tích tắc”: Dòng thời gian vẫn không ngừng trôi nhưng con người vẫn kiên cường bước tới.

+ “Để ta bên nhau trong đêm”: Khát khao về hòa bình, hạnh phúc đã trở thành động lực để nhân vật trữ tình vượt qua những gian truân.

- Khổ 7:

+ Hình ảnh chiếc xe ngựa cùng bác xà ích lặp lại, tạo nên kết cấu vòng tròn tương ứng cho bài thơ.

+ “Sương mờ che lấp ánh trăng nghiêng”: Nỗi buồn đã được lắng lại, hóa thành niềm yêu cuộc sống và niềm tin vào tương lai tươi sáng.

→ Nỗi buồn không bi lụy mà hóa thành tình yêu cuộc sống, khát vọng tự do, niềm tin vào tương lai.

3. Tổng kết

III. Kết bài

- Cảm nhận của bản thân.

Bài tham khảo Mẫu 1

“Xuyên những làn sương gợn sóng
Mảnh trăng mờ do chiếu qua,
Buồn rải ánh vàng lại láng
Lên cánh đồng buồn giăng xa."

Tác phẩm Con đường mùa đông được tác giả Puskin sáng tác vào năm 1826. Thời điểm này vào khoảng tháng 12 lúc này các cuộc nổi dậy được phát triển mạnh mẽ. Bị đi đày, nhà thơ vô cùng sợ hãi và lo lắng không hiểu chuyện gì đang xảy ra trước mắt. Trong giai đoạn đó con đường sự nghiệp của Puskin chứa đầy những động cơ sâu sắc cùng tình cảm rất đáng lo ngại đối với những người đồng đội của mình. Các nhà viết tiểu sử cho rằng tác phẩm này được viết trong quá trình mà nhà thơ trên hành trình đi thẩm vấn ngài thống đốc Pskov. Chắc hẳn công việc này đối với nhà thơ mang rất nhiều điều sâu sắc và ý nghĩa hơn so với cái nhìn đầu tiên. Nó chứa biết bao triết lý và ẩn dụ.

"Con đường mùa đông" gồm có tất cả là bảy khổ thơ có mối quan hệ chặt chẽ về ý nghĩa. Khổ thơ đầu và khổ thơ cuối được liên kết với nhau bởi một chủ đề chung đó là buồn và chán. Khổ thơ đầu tác giả đã nhắc đến trăng (trăng soi đường) còn ở khổ thơ cuối là (mặt trăng mờ sương) qua đó đã tạo nên bố cục vành khuyên thật độc đáo và đặc sắc. Đoạn trích này là phần đầu của bài thơ, là sự bộc lộ - khung cảnh đêm mùa đông, một người anh hùng trữ tình - dường như nhân vật trữ tình trong tác phẩm chính là tác giả, một anh hùng xuất hiện trong kế hoạch thứ hai – là người đánh xe ngựa ca một bài hát một bài đượm buồn, thê lương.

Có thể thưởng thức hình ảnh con đường mùa đông theo đúng nghĩa đen của nó, hoặc ta có thể so sánh con đường mùa đông giống với cuộc đời của con người, với cuộc đời của một người anh hùng anh dũng, trữ tình. Con đường mùa đông hiện lên với một khung cảnh vắng vẻ, tẻ nhạt, đơn điệu, chỉ được đánh dấu bởi các đường kẻ sọc. Nhưng chính những chi tiết ấy lại là toàn bộ biểu tượng, nguồn cảm xúc của tác phẩm. Cuộc đời của người anh hùng trữ tình đối với độc giả, mang những cảm xúc thật thân quen, gần gũi nhưng đối với bản thân anh ta dường như cuộc đời ấy chỉ chứa điều trống rỗng và sự tẻ nhạt. Dặm sọc - là một biểu tượng tiêu biểu của sự biến thiên trong cuộc sống, đó là sự hiện diện của các vạch sọc màu đen và trắng.

"Trên đường mùa đông vắng vẻ
Cỗ xe tam mã băng đi
Nhạc ngựa đều đều buồn tẻ
Đều đều khắc khoải lòng quê.

Bài ca của người xà ích
Có gì phảng phất thân yêu
Như niềm vui mừng khôn xiết,
Như nỗi buồn nặng đìu hiu,

Không một mai lên, ánh lửa
Tuyết trắng và rừng bao la...
Chỉ những cột dài cây số
Bên đường sừng sững chờ ta"

Bài thơ mang cảm xúc chủ đạo là nỗi buồn man mác cùng niềm khao khát. Do đó, những cảnh sắc mộng mơ của cánh đồng cỏ buồn, đã được tác giả củng cố qua sự lặp lại của hình ảnh "ánh sáng buồn của mặt trăng." Cảnh vật chính là sự phản chiếu đúng nỗi lòng, tâm trạng của một người anh hùng trông thật vắng lặng, buồn tẻ và nhạt nhẽo. Sự nhàm chán đó lướt qua một lượt trên sự đơn điệu của cảnh sắc, trong hồi chuông, trong sự chảy trôi của thời gian đo được, trong những màn so tài sọc vượt qua khung cửa sổ. Sự nhàm chán ấy đã được tác giả truyền tải bằng cách sử dụng dấu câu chấm lửng. Dường như một tia hy vọng nào đó sẽ được trông thấy qua hình tượng người đánh xe ngựa, bài hát mà anh ấy ca, nó thể hiện rõ nét "sự vui chơi liều lĩnh". Khiến cho cô gợi nhớ về anh hùng của ngày xưa.

“Ôi buồn đau, ôi cô lẻ...
Trở về với em ngày mai
Nhi-na, bên lò lửa đỏ
Ngắm em, ngắm mãi không thôi.

Kim đồng hồ kêu tích tắc
Xoay đủ những vòng nhịp nhàng,
Và xua lũ người tẻ ngắt
Để ta bên nhau trong đêm.

Ngủ quên bắc xã ích lặng im
Sầu lắm, Nhi-na: đường xa vắng,
Sương mờ che lấp anh trong nghiêng
Nhạc ngựa đầu đầu buồn xa thẳm,
Sương mờ che lấp ánh trăng nghiêng”

Hình ảnh những người thân luôn bên cạnh giúp bạn vơi đi sự chán trường trong suốt quãng đường đi. Người hùng trữ tình đã dũng cảm ngỏ lời với cô ấy, và anh ta hứa rằng họ sẽ sớm được ở bên nhau. Điều đó đã làm dịu bản thân. Làm cho những mạch suy nghĩ về nhân vật nữ chính tên là Nina, một cô gái mộng mơ, trữ tình sẽ tiếp thêm sức mạnh và không cho phép bạn được phát điên.

Các vần chéo được sử dụng một cách chính xác đã khắc họa nên một bức tranh rõ nét, thể hiện đúng nội dung của tác phẩm, nhờ đó đã thành công truyền tải hình ảnh và cảm xúc tới các độc giả. Chiều dài bốn mét chính là một thước đo chính cho bài thơ này.

“Con đường mùa đông” là một bài thơ thuộc thể loại trữ tình và sử thi, vậy nên tác phẩm mang một vẻ đẹp tuyệt vời, đông thời miêu tả khung cảnh con đường mùa đông về đêm thật thơ mộng biết bao, trên bầu trời với đầy những đám mây hiếm hoi vây xung quanh vầng trăng tròn đang tỏa ra thứ ánh sáng đượm buồn. Trong thơ Puskin, cảnh sắc thiên nhiên bỗng trở nên thật sống động và bỗng dưng biến từ một sự phơi bày, tức là việc tả cảnh, trở thành một người anh hùng hành động. Qua đó đã thành công để lại trong lòng độc giả những ấn tượng sâu sắc.

Bài tham khảo Mẫu 2

Khi nhắc đến Puskin, nhà văn N.Gogol đã ưu ái gọi ông là “Nhà thơ dân tộc”. Đọc những sáng tác của Puskin, ta không chỉ thấy được vẻ đẹp của ngôn ngữ, cảnh sắc thiên nhiên Nga mà trên hết còn cảm nhận được “tinh thần Nga”, “con người Nga trong sự phát triển của nó”. Bài thơ “Con đường mùa đông” là một trong những sáng tác tiêu biểu nhất của Puskin, thể hiện rõ tài năng của “Mặt trời thi ca Nga”.

Puskin (1799 – 1837) sinh ra và lớn lên tại thành phố Moscow trong một gia đình có dòng dõi quý tộc. Tài năng văn học của ông đã bộc lộ từ khi ông còn là một thiếu niên. Sống trong thế kỉ 19 – “Thế kỉ vàng” của văn học Nga nhưng cũng là thế kỉ bạo tàn của lịch sử bởi các cuộc chiến tranh diễn ra liên tiếp, Puskin đã dùng ngòi bút của mình để thực hiện những lý tưởng cao cả, chống lại sự bạo ngược của Nga Hoàng và bênh vực nhân dân Nga. Vào tháng 10 năm 1826, sau khi Puskin được bãi lệnh đi đày, ông đã trở về Pê – téc – bua rồi hay tin Khởi nghĩa tháng Chạp thất bại. Bài thơ “Con đường mùa đông” đã ra đời trong hoàn cảnh đó, cho thấy tâm trạng đau buồn, cô đơn vì thời thế của nhà thơ. Cả bài thơ có bảy khổ thơ với kết cấu vòng tròn đặc biệt, cho thấy “Nỗi buồn sáng trong” và khát vọng tự do mãnh liệt.

Ba khổ thơ đầu là nỗi buồn được thể hiện qua bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp nhưng nhuốm màu cô đơn. Hình ảnh cánh đồng, khu rừng được bao phủ trong bạt ngàn tuyết trắng của xứ sở bạch dương hiện lên thật huyền ảo:

“Xuyên qua sương mù gợn sóng

Mặt trăng nhô ra

Trăng buồn bã dội ánh sáng

Lên cánh đồng u buồn”

Thời gian là đêm khuya mùa đông tĩnh mịch, không gian là cánh đồng bao la trải dài đến vô tận. Làn sương mờ dày đặc bao trùm lên tất cả. Động từ “gợn” cho thấy sự chuyển động nhẹ nhàng của màn sương. Động từ “Xuyên” được đảo lên đầu câu kết hợp với động từ “nhô” ở câu thơ thứ hai diễn tả sự xuất hiện khá bất ngờ của vầng trăng. Trăng vàng xé tan lớp sương đêm nhưng lại “dội” xuống những ánh vàng tẻ nhạt. Từ láy “buồn bã” gợi liên tưởng đến những tia sáng hiu hắt, yếu ớt. Nguồn sáng bàng bạc ấy đọng lại trên cánh đồng u buồn. Khung cảnh nên thơ, trữ tình nhưng phảng phất nét ảm đạm. Bức tranh thiên nhiên Nga được tác giả cảm nhận bằng rất nhiều giác quan và bằng cả tâm hồn tinh tế. Esenin – nhà thơ của làng quê Nga cũng đã đem những vạt rừng, ánh trăng Nga vào trong sáng tác:

“Ánh sáng trăng to lớn

Soi thẳng mái nhà ta

Những cây bạch dương đứng

Như những cây nến to”

Vầng trăng của Esenin mang đến nguồn sáng lớn lao “Soi thẳng mái nhà”, những cây bạch dương cũng tráng lệ và lung linh tựa “những cây nến to”. Nếu thiên nhiên của Esenin rực rỡ sắc màu thì thiên nhiên của Puskin lại hết sức tinh khôi, tự nhiên và chân thực.

Nói như Ostrovsky thì những câu thơ của Puskin “giản dị” và “trơn tru” quá nhưng “không biết rằng ông đã bỏ biết bao công sức cho câu thơ được giản dị và trơn tru”. Điều này được thể hiện rất rõ trong bài thơ “Con đường mùa đông”. Chỉ là những thanh âm quen thuộc như tiếng bánh xe, tiếng lục lạc và tiếng hát của con người nhưng bỗng có sức cuốn hút lạ thường

“Trên đường mùa đông, buồn tẻ

Xe tam mã vun vút lao đi

Lục lạc đơn điệu

Mệt mỏi rung lên.

Bài ca của người xà ích

Có gì phảng phất thân yêu

Như niềm vui mừng khôn xiết

Như nỗi buồn nặng đìu hiu.”

Giữa khung cảnh im lìm đủ làm tê tái cõi lòng con người, chiếc xe tam mã đang lăn bánh không ngừng nghỉ. “Vun vút” không chỉ diễn tả tốc độ rất nhanh của cỗ xe mà còn là sự trôi chảy không ngừng, lạnh lùng của thời gian. Tiếng lục lạc rung lên đơn điệu, tẻ ngắt, chứa đầy sự mệt mỏi. Nhà thơ đã lấy động để tả tĩnh, lấy âm thanh để cực tả cái yên ắng. Bài ca của người xà ích vang lên đầy “phảng phất thân yêu” như một sự cứu cánh cho tâm hồn. Ta nghe trong bài hát ấy lao xao những niềm vui khôn tả và cả những nỗi buồn nặng trĩu. Mỗi âm thanh xuất hiện vừa nhấn mạnh nỗi buồn, vừa cho thấy hướng vận động của nhân vật trữ tình để vượt qua những khó khăn trên con đường của chính mình. Nỗi lòng của Puskin hòa quyện giữa nỗi buồn thời thế với sự cô đơn của thân phận. Trong những ngày bị giam ở ngục tù, ông đã gửi gắm nỗi niềm ấy vào hình ảnh chú đại bàng:

“Tôi ngồi sau chấn song ngục lạnh

Chú đại bàng non trẻ trong lồng

Bên cửa sổ anh bạn buồn chớp cánh

Rỉa miếng mồi thịt máu đỏ loang”

Khi đã thoát khỏi cảnh ngục tù, tưởng như cánh cửa tự do đã mở ra với Puskin. Nhưng là một con người nặng lòng với đất nước, thời đại, Puskin vô cùng đau buồn khi khỏi nghĩa tháng Chạp thất bại. Người thanh niên trẻ cảm thấy lạc lõng, bơ vơ trước tình cảnh đất nước. Khổ thơ thứ tư được coi là khổ bản lề, chuyển tiếp giữa hai phần đối xứng của bài thơ, cho thấy sự thấm thía của con người trước cái trôi chảy của thời gian:

“Không một mái lều, ánh lửa

Tuyết trắng và rừng bao la...

Chỉ những cột dài cây số

Bên đường sừng sững chào ta”

Từ phủ định “Không” đặt ở đầu câu thơ lại một lần nữa nhấn mạnh vào sự đìu hiu, hoang vu. Màn đêm hun hút không biết đâu là điểm dừng, chẳng có lấy một dấu hiệu của sự sống con người. Thiên nhiên Nga hiện lên qua hình ảnh tuyết trắng và những cánh rừng sâu bạt ngàn. Không gian càng ngày càng được mở rộng. Tất cả mang đến một ấn tượng về một đất nước rộng lớn và hùng vĩ. Hình ảnh “những cột dài cây số” là biểu tượng cho những cột mốc trong cuộc đời. Chúng ngược chiều với sự vận động tiến lên của con người, đánh dấu những điều mà ta đã trải qua. Những cột cây số lạnh lùng đến tàn nhẫn càng khiến nhân vật trữ tình trở nên lẻ loi.

Từ không gian nỗi buồn trong tâm tưởng, nhà thơ đã thoát ra để tìm thấy điểm tựa tinh thần trong ba khổ thơ cuối:

“Ôi buồn đau, ôi cô lẻ...

Trở về với em ngày mai

Nhi-na, bên lò lửa đỏ

Ngắm em, ngắm mãi không thôi

Kim đồng hồ kêu tích tắc

Xoay đủ những vòng nhịp nhàng

Và xua lũ người tẻ ngắt

Để ta bên nhau trong đêm.”

Từ “buồn” được lặp lại nhiều lần trong bài thơ như một điệp khúc của bản nhạc du dương. Nỗi buồn mênh mang và sâu thăm thẳm ấy tràn khắp không gian và trào lên không ngừng trong lồng ngực nhân vật trữ tình. Chàng trai phải thốt lên: “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ...”. Thán từ “Ôi” kết hợp cùng những từ “buồn đau”, “cô lẻ” thể hiện dòng cảm xúc mãnh liệt. Tuy nhiên, cái đẹp của thơ Puskin nằm ở chỗ dẫu con người buồn thương nhưng không bao giờ bi lụy. Những vần thơ đột ngột bừng sáng khi nhắc đến “ngày mai” và hình ảnh “Nhi – na”. Thực tại hôm nay dẫu cô đơn và khắc khổ nhưng nhân vật trữ tình vẫn dạt dào khát khao hạnh phúc, niềm tin hướng đến tương lai. Nhi – na có thể là bất cứ cô gái Nga thân thương nào, không nhất thiết là một con người cụ thể. Hình ảnh “lò lửa đỏ” gợi liên tưởng đến một mái ấm bình dị, đơn sơ. Câu thơ cuối của khổ thơ thứ năm được ngắt nhịp 2/4 với hai từ “Ngắm” được lặp lại cho thấy niềm hạnh phúc xốn xang dâng lên trong tâm hồn. Kim đồng hồ vẫn kêu, dòng thời gian vẫn không ngừng trôi chảy nhưng con người không sợ hãi trước bước đi của thời gian mà kiên cường bước tới, để yêu thương và đoàn tụ. Câu thơ “Để ta bên nhau trong đêm” cho thấy khát khao về hòa bình, hạnh phúc đã trở thành động lực để nhân vật trữ tình bước tiếp, vượt qua những gian truân.

“Sầu lắm, Nhi-na: đường xa vắng

Ngủ quên bác xà ích lặng im

Nhạc ngựa đều đều buông xa thẳm

Sương mờ che lấp ánh trăng nghiêng”

Nhân vật trữ tình như đang tâm sự với cô gái Nhi – na về nỗi lòng của mình: “đường xa vắng. Hình ảnh chiếc xe ngựa cùng bác xà ích lặp lại, tạo nên kết cấu vòng tròn tương ứng cho bài thơ. Bác xà ích đã lặng im, tiếng nhạc ngựa trở nên đều đều, vầng trăng khuất sau màn sương. Nỗi buồn đã được lắng lại, hóa thành niềm yêu cuộc sống và niềm tin vào tương lai tươi sáng. Puskin đã diễn tả những cung bậc cảm xúc cùng những khát khao cao đẹp nhất của con người bằng một hình thức giản dị. Thiên nhiên dù là thảo nguyên hay bão tuyết, tất cả đều nhuốm màu tâm trạng. Nỗi buồn trong thơ ông là thực sự là “Nỗi buồn trong sáng”, rất hiện thực mà rất đỗi nên thơ.

“Con đường mùa đông” là một sáng tạo nghệ thuật tuyệt vời của Puskin. Nhà thơ đã khắc họa vẻ đẹp của cảnh sắc thiên nhiên và tâm hồn con người Nga một cách trọn vẹn, đúng như Bêlinxki đã nhận xét: “Hơi thơ của Puskin vô cùng trong trong sáng, nó tràn ngập hiện thực. Nó không rắc phấn trắng, phấn hồng lên cuộc sống mà mô tả hiện thực như nó vốn có. Thơ của Puskin luôn có bầu trời và bầu trời đó luôn hòa quyện với mặt đất”.

Bài tham khảo Mẫu 3

Trong những tác phẩm của Puskin, chúng ta không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của ngôn từ hay hình ảnh thiên nhiên Nga mà còn hiểu rõ hơn về bản sắc văn hóa, tinh thần của người Nga. Ông đã dùng ngôn ngữ để tái hiện không chỉ cảnh vật mà còn cảm xúc, tâm trạng và tầm nhìn về cuộc sống, tạo nên những tác phẩm vĩ đại với sức sống rất riêng, rất đậm chất dân tộc. Bài thơ “Con đường mùa đông” không chỉ là một tác phẩm văn học nổi tiếng mà còn là một tuyên ngôn về vẻ đẹp của văn hóa Nga, về lòng tự hào dân tộc và về sức mạnh của từng lời, từng câu thơ của một trong những nhà văn vĩ đại nhất của Nga.

Puskin (1799 – 1837) là người con của Moscow, từ một gia đình quý tộc với dòng họ lâu đời. Tài năng văn học của ông đã gây ấn tượng từ khi còn ở độ tuổi thiếu niên. Sống trong "Thế kỷ Vàng" của văn học Nga, thế kỷ cũng đồng thời chứng kiến những bi kịch của lịch sử với những cuộc chiến tranh liên miên, Puskin đã sử dụng ngòi bút để thể hiện lý tưởng cao cả, đối mặt và chống lại sự bạo ngược của Nga Hoàng, đồng thời bênh vực cho nhân dân Nga.

Vào tháng 10 năm 1826, sau khi bãi lệnh kết án đày đi, Puskin trở về quê hương Pê – téc – bua, và nghe tin về thất bại của Khởi nghĩa tháng Chạp. Trong hoàn cảnh đau buồn, cô đơn vì biến cố của thời cuộc, ông sáng tác bài thơ "Con đường mùa đông". Bài thơ này, với bảy khổ thơ và kết cấu vòng tròn đặc biệt, không chỉ thể hiện tâm trạng u tối, cô đơn của nhà thơ mà còn đọng lại "Nỗi buồn sáng trong" và khát vọng tự do mãnh liệt.

Tác phẩm này không chỉ là sự biểu lộ cá nhân của Puskin mà còn là một tấm gương sâu sắc về tinh thần không khuất phục, khao khát tự do, và lòng yêu nước không ngừng cháy bỏng trong tác giả cũng như trong cả những người sống trong thời kỳ đó.

Ba khổ thơ đầu là nỗi buồn được thể hiện qua bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp nhưng nhuốm màu cô đơn. Hình ảnh cánh đồng, khu rừng được bao phủ trong bạt ngàn tuyết trắng của xứ sở bạch dương hiện lên thật huyền ảo:

“Xuyên qua sương mù gợn sóng

Mặt trăng nhô ra

Trăng buồn bã dội ánh sáng

Lên cánh đồng u buồn”

Cảnh vật trải dài trong bài thơ như một khung hình chụp lấy thời gian là đêm mùa đông im lìm, khi không gian lan tỏa một cảm giác vô cùng rộng lớn của cánh đồng trải dài đến tận cùng nhìn chằm chằm. Màn sương mờ dày đặc đổ bóng lên mọi thứ, tạo ra sự bao trùm, bí ẩn mà cũng thú vị. Động từ "gợn" nhẹ nhàng như làm nhấn mạnh sự di chuyển tinh tế của màn sương, tạo ra một hình ảnh uốn lượn đẹp mắt.

Sự kết hợp giữa "xuyên" và "nhô" khiến cho việc xuất hiện bất ngờ của vầng trăng trở nên rực rỡ hơn. Trăng vàng vỡ tan lớp sương, nhưng ngược lại, lại tạo ra những vệt ánh sáng tinh tế, không rực rỡ nhưng đầy ý nghĩa. Từ "buồn bã" gợi lên hình ảnh những tia sáng hiu quạnh, mong manh, nhưng vẫn lưu lại trên cánh đồng u buồn, tạo ra một bức tranh vẫn trữ tình nhưng đầy u buồn.

Tác giả đã biến những hình ảnh thiên nhiên của Nga thành những trải nghiệm đậm chất giác quan và cảm xúc tinh tế từ tâm hồn. Esenin, nhà thơ của làng quê Nga, cũng đã mang những hình ảnh về rừng rậm, ánh trăng của đất nước vào trong tác phẩm của mình, tạo ra những bức tranh sâu lắng về vẻ đẹp tự nhiên hùng vĩ của quê hương.

“Ánh sáng trăng to lớn

Soi thẳng mái nhà ta

Những cây bạch dương đứng

Như những cây nến to”

Vầng trăng của Esenin lan tỏa nguồn sáng mạnh mẽ, “Soi thẳng mái nhà”, nhưng cây bạch dương cũng lộng lẫy và lung linh như “những cây nến to”. Trái ngược với sắc màu rực rỡ của thiên nhiên Esenin, thiên nhiên trong thơ của Puskin lại đơn giản, tự nhiên và chân thực.

Theo Ostrovsky, những dòng thơ của Puskin có vẻ “giản dị” và “trơn tru” đến mức không có ai biết được ông đã bỏ ra bao nhiêu công sức để tạo ra những dòng thơ đơn giản và trơn tru như vậy. Điều này được thể hiện rõ trong bài thơ “Con đường mùa đông”. Những âm thanh quen thuộc như tiếng bánh xe, tiếng lục lạc và tiếng hát của con người, dường như có một sức hút kỳ lạ, thu hút người đọc một cách bất ngờ.

“Trên đường mùa đông, buồn tẻ

Xe tam mã vun vút lao đi

Lục lạc đơn điệu

Mệt mỏi rung lên.

Bài ca của người xà ích

Có gì phảng phất thân yêu

Như niềm vui mừng khôn xiết

Như nổi buồn nặng đìu hiu.”

Trong cảnh im lặng vô cùng, đủ để tê tái lòng người, chiếc xe tam mã vẫn tiếp tục lăn bánh không ngừng. “Vun vút” không chỉ miêu tả vận tốc nhanh của cỗ xe mà còn là biểu hiện của sự trôi chảy không ngừng, sự lạnh lùng của thời gian. Tiếng lục lạc vọng lên đơn điệu, cô đơn, đậm chất mệt mỏi. Nhà thơ đã sử dụng tiếng động để miêu tả sự tĩnh lặng, lấy âm thanh để thể hiện sự yên bình. Bài hát của người xà ích vang lên như một sự cứu cánh cho tâm hồn, đầy “phảng phất thân yêu”.

Trong giai điệu đó, ta cảm nhận được sự huyên náo của những niềm vui không thể diễn tả và cả những nỗi buồn nặng trĩu. Mỗi âm thanh, mỗi giai điệu vừa làm nổi bật nỗi buồn, vừa cho thấy sự chiến đấu, vận động của nhân vật trữ tình để vượt qua những khó khăn trên con đường của chính mình. Trái tim của Puskin hòa quyện giữa nỗi buồn thời thế và sự cô đơn của số phận. Trong những ngày giam cầm tại ngục tù, ông đã gửi gắm những cảm xúc đó vào hình ảnh của chú đại bàng.Tôi ngồi sau chấn song ngục lạnh

“Chú đại bàng non trẻ trong lồng

Bên cửa sổ anh bạn buồn chớp cánh

Rỉa miếng mồi thịt máu đỏ loang”

Khi rời khỏi cõi tù ngục, có vẻ như cánh cửa tự do đã mở ra trước mắt Puskin. Tuy nhiên, ông là một người có tâm hồn sâu sắc, trìu mến đất nước và thời đại, cảm xúc của ông đau đớn khi thấy nghĩa tháng Chạp đổ bể. Thanh niên trẻ cảm thấy lạc lõng, bơ vơ đối diện với hoàn cảnh của đất nước. Khổ thơ thứ tư, được xem như một khổ thơ nối, chuyển tiếp giữa hai phần tương đối đối xứng của bài thơ, thể hiện sự nhạy cảm của con người trước sự trôi chảy không ngừng của thời gian.

“Không một mái lều, ánh lửa

Tuyết trắng và rừng bao la...

Chỉ những cột dài cây số

Bên đường sừng sững chào ta”

Từ phủ định "Không" đặt ở đầu câu thơ một lần nữa nhấn mạnh sự cô đơn, hoang vắng. Bóng đêm đầy đặn không phản ánh điểm dừng, không có bất kỳ dấu hiệu nào của sự sống con người. Thiên nhiên Nga hiện lên qua hình ảnh tuyết trắng và những cánh rừng sâu thẳm, rộng lớn. Không gian mở ra ngày càng rộng lớn, tạo nên ấn tượng về một đất nước hùng vĩ và bao la. Hình ảnh "những cột dài cây số" trở thành biểu tượng cho những cột mốc trong cuộc đời, những điểm dừng của quãng đường đã qua. Chúng đối lập với sự tiến lên, phát triển của con người, đánh dấu những giai đoạn đã trải qua.

Những cột cây số đều đặn, lạnh lùng đến tàn nhẫn, lại càng làm nhân vật trữ tình trở nên cô đơn và lạc lõng. Chúng là những biểu tượng rõ ràng về thời gian và những thử thách đã vượt qua, đồng thời tạo nên một tầm nhìn cô đơn, khắc sâu vào tâm hồn nhân vật, khiến họ cảm thấy cô lập trước vẻ lạnh lùng và bất biến của cuộc sống.

Từ không gian nỗi buồn trong tâm tưởng, nhà thơ đã thoát ra để tìm thấy điểm tựa tinh thần trong ba khổ thơ cuối:

“Ôi buồn đau, ôi cô lẻ...

Trở về với em ngày mai

Nhi-na, bên lò lửa đỏ

Ngắm em, ngắm mãi không thôi

Kim đồng hồ kêu tích tắc

Xoay đủ những vòng nhịp nhàng

Và xua lũ người tẻ ngắt

Để ta bên nhau trong đêm.”

Từ “buồn” lặp đi lặp lại trong bài thơ như một âm nhạc du dương, nhấn mạnh nỗi buồn sâu thẳm lan tỏa khắp không gian và không ngừng tràn đầy trong trái tim nhân vật trữ tình. Anh chàng phải thốt lên: “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ…”. Thán từ “Ôi” kết hợp cùng với những từ “buồn đau”, “cô lẻ” thể hiện dòng cảm xúc mãnh liệt. Tuy nhiên, điều đẹp đẽ trong thơ của Puskin là, mặc dù con người có cảm thấy buồn bã nhưng họ không bao giờ chìm đắm hoàn toàn trong nỗi đau đớn đó. Có những đoạn thơ đột ngột sáng lên khi nhắc đến “ngày mai” và hình ảnh của “Nhi – na”. Dù hiện tại có cô đơn và khó khăn, nhân vật trữ tình vẫn đầy khát khao hạnh phúc và niềm tin vào tương lai. Nhi – na có thể đại diện cho bất kỳ người con gái Nga nào, không nhất thiết là một người cụ thể. Hình ảnh của “lò lửa đỏ” gợi lên một cái nhìn về một nơi ấm áp, giản dị, nhẹ nhàng.

Câu thơ cuối cùng của khổ thứ năm được ngắt nhịp 2/4 với hai từ “Ngắm” được lặp lại, thể hiện niềm hạnh phúc xốn xang dâng trào trong tâm hồn. Thời gian vẫn trôi, kim đồng hồ vẫn kêu, nhưng con người không sợ hãi trước những bước chuyển đổi của thời gian, mà kiên cường bước đi vì tình yêu và hy vọng. Câu thơ “Để ta bên nhau trong đêm” thể hiện khát khao về sự hòa bình, hạnh phúc, trở thành động lực để nhân vật trữ tình tiếp tục bước đi, vượt qua mọi gian khó.

“Sầu lắm, Nhi-na: đường xa vắng

Ngủ quên bác xà ích lặng im

Nhạc ngựa đều đều buông xa thẳm

Sương mờ che lấp ánh trăng nghiêng”

Nhân vật trữ tình trong bài thơ dường như đang thổ lộ tâm trạng của mình với cô gái Nhi-na về cuộc hành trình trên con đường xa vắng. Hình ảnh chiếc xe ngựa và bác xà ích lặp đi lặp lại, như một vòng tròn không ngừng, tạo nên một kết cấu vòng tròn tương ứng cho bài thơ. Bác xà ích im lặng, tiếng nhạc ngựa trở nên đều đặn hơn, và vầng trăng khuất sau màn sương. Sự lặng lẽ này khiến nỗi buồn lắng xuống, biến thành niềm yêu thương cuộc sống và niềm tin vào một tương lai tươi sáng.

Puskin đã sử dụng một hình thức văn chương giản dị để diễn tả những cung bậc cảm xúc cũng như những khát khao cao đẹp nhất của con người. Thiên nhiên, bất kể là thảo nguyên bao la hay bão tuyết đầy u buồn, đều nhuốm màu tâm trạng của nhân vật. Nỗi buồn trong tác phẩm của ông không chỉ đơn thuần là nỗi buồn, mà lại là "Nỗi buồn trong sáng", một điều hiện hữu, gần gũi với cuộc sống, nhưng cũng đầy sức hút, nên thơ và tinh tế.

“Con đường mùa đông” thật sự là một tác phẩm nghệ thuật tuyệt vời từ bàn tay của Puskin. Nhà thơ đã vẽ nên không chỉ vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn tâm hồn sâu lắng của người Nga một cách toàn vẹn và chân thực. Tác phẩm của Puskin không chỉ đơn thuần là việc mô tả hay tường thuật về cảnh vật, mà còn là việc tái hiện một cách chân thực nhất về cảm xúc, tâm trạng và bản chất của người Nga. Đó không phải là việc làm cho cuộc sống trở nên hoàn mỹ hơn, mà là việc đưa ra một cái nhìn chân thực, sâu sắc về thế giới xung quanh. Từng dòng thơ của Puskin như một bức tranh sống động về vẻ đẹp của thiên nhiên và sự phong phú, phức tạp của tâm hồn con người.