Giải Mục I. Nhà nước và pháp luật trong lịch sử Việt Nam (trước năm 1858) - Chuyên đề Lịch Sử 10 Cánh diều

1 Câu 1

Trả lời câu hỏi trang 40 Chuyên đề Lịch Sử 10 Cánh diều

Đọc thông tin tư liệu và quan sát các sơ đồ 3.1, 3.2 hãy nêu đặc điểm mô hình nhà nước thời Lý - Trần.

Lời giải chi tiết:

Đặc điểm mô hình nhà nước thời Lý - Trần:

- Là nhà nước quân chủ chuyên chế mang tính quý tộc.

+ Đứng đầu đất nước là vua có quyền lực tối cao và tuyệt đối. Dưới thời Trần, nhà vua sau khi truyền ngôi cho Thái tử trở thành Thái thượng hoàng nhưng vẫn nắm giữ quyền lực tối cao.

+ Đội ngũ quan lại trong bộ máy chính quyền chủ yếu là quý tộc.

- Tính chất thân dân của nhà nước được thể hiện rõ nét qua:

+ Các chính sách như chăm lo phát triển kinh tế nông nghiệp, miễn giảm thuế trong những năm mất mùa, miễn giảm hình phạt, đại xá cho tù nhân,...

+ Mối quan hệ giữa vua và người dân còn khá gần gũi.

1 Câu 2

Trả lời câu hỏi trang 41 Chuyên đề Lịch Sử 10 Cánh diều

Đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 3.3 hãy nêu đặc điểm mô hình nhà nước thời Lê sơ

Lời giải chi tiết:

- Nhà nước quân chủ thời Lê sơ là nhà nước quân chủ chuyên chế tập quyền mang tính quan liêu:

+ Đứng đầu đất nước là vua có quyền lực tối cao và tuyệt đối. Từ thời vua Lê Thánh Tông đã bãi bỏ một số chức quan lớn cùng một số cơ quan trung gian,... Vua trực tiếp điều hành và can thiệp mọi công việc quản lí.

+ Lục bộ là cơ quan hành chính trực tiếp thì hành mệnh lệnh của vua và chịu trách nhiệm trước nhà vua.

+ Từ năm 1471, theo cải cách của Lê Thánh Tông cả nước có 13 đạo thừa tuyên và một phủ Phụng Thiên (Thăng Long).

+ Quan lại được tuyển chọn bằng nhiều hình thức nhưng chủ yếu là khoa cử.

1 Câu 3

Trả lời câu hỏi trang 42 Chuyên đề Lịch Sử 10 Cánh diều

Đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 3.4 hãy nêu đặc điểm mô hình nhà nước thời Nguyễn

Lời giải chi tiết:

- Nhà nước quân chủ thời Nguyễn là nhà nước quân chủ chuyên chế tập quyền cao độ mang tính quan liêu:

+ Vua trực tiếp điều hành bộ máy chính quyền với sự tham mưu, giúp việc của Nội các và Cơ mật viện.

+ Năm 1832, vua Minh Mệnh thống nhất cả nước thành 30 tỉnh và phủ Thừa Thiên (Huế). Đứng đầu tỉnh là Tổng đốc (ở tỉnh lớn) hoặc Tuần phủ (ở tỉnh nhỏ).

+ Khoa cử tiếp tục là hình thức tuyển chọn quan lại chủ yếu.

2 Câu 1

Trả lời câu hỏi trang 42 Chuyên đề Lịch Sử 10 Cánh diều

Đọc thông tin và quan sát Bảng 3.1 hãy nêu hoàn cảnh ra đời, nội dung cơ bản và ý nghĩa của bộ Quốc triều hình luật.

Lời giải chi tiết:

- Hoàn cảnh ra đời:

+ Từ năm 1428, vua Lê Thái Tổ đã hạ lệnh cho các quan biên soạn luật định.

+ Trên cơ sở tổng hợp và bổ sung các điều luật đã có, vua Lê Thánh Tông tiếp tục hoàn thiện và ban hành Quốc triều hình khuật vào năm 1483.

+ Bộ luật gồm có 6 quyển, 13 chương và 722 điều.

- Nội dung cơ bản:

+ Bảo vệ nhà nước quân chủ, lợi ích của vua và quý tộc

+ Đề cao các giá trị truyền thống, chú ý đến vai trò và quyền lợi của người phụ nữ,...

- Ý nghĩa: Quốc triều hình luật là cơ sở để triều Lê sơ quản lí và cai trị đất nước.

2 Câu 2

Trả lời câu hỏi trang 43 Chuyên đề Lịch Sử 10 Cánh diều

Đọc thông tin tư liệu và quan sát Bảng 3.2 hãy nêu hoàn cảnh ra đời, nội dung chính và ý nghĩa của Hoàng Việt luật lệ.

Lời giải chi tiết:

- Hoàn cảnh ra đời:

+ Hoàng Việt luật lệ được ban hành năm 1815 dưới triều vua Gia Long nhằm quản lí đất nước và ổn định trật tự xã hội.

+ Bộ luật gồm 22 quyển, 398 điều.

- Nội dung cơ bản:

+ Củng cố tính chuyên chế của nhà nước quân chủ;

+ Bảo vệ quyền lợi của nhà vua và quý tộc;

+ Bao quát nhiều lĩnh vực, như quy định về hình phạt, chế độ quan lại, hôn nhân,...

- Ý nghĩa: Hoàng Việt luật lệ là cơ sở pháp lý để nhà Nguyễn điều chỉnh quan hệ xã hội trên phạm vi cả nước.