Giải Luyện tập và vận dụng trang 24 - Chuyên đề học tập Lịch sử 12 Cánh diều

Tín ngưỡng, tôn giáo

Nguồn gốc

Biểu hiện

Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên

- Thờ cúng tổ tiên là tín ngưỡng xuất hiện từ xa xưa và tồn tại ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là ở một số nước Đông Bắc Á và Đông Nam Á. 

- Ở Việt Nam, thờ cúng tổ tiên là tín ngưỡng quan trọng và phổ biến nhất.

Tôn vinh tổ tiên, tổ phụ, tổ mẫu; cúng đường, cúng vía; thực hiện các nghi lễ như lễ cúng gia tiên, lễ hội tết nguyên đán

Tín ngưỡng thờ Quốc Tổ Hùng Vương

Tín ngưỡng thờ Quốc tổ Hùng Vương ở Việt Nam bắt nguồn từ sự tưởng nhớ và biết ơn các Vua Hùng, là những người đứng đầu nhà nước Văn Lang- nhà nước đầu tiên của người Việt.

- Tín ngưỡng thờ Quốc tổ Hùng Vương biểu hiện ở hoạt động thờ cúng các Vua Hùng và hướng về ngày giỗ Tổ, với lễ hội Đền Hùng (Phú Thọ). 

- Trong lễ hội Đền Hùng, phần lễ bắt đầu bằng lễ dâng hương tại Đền Thượng; phần hội diễn ra quanh khu vực núi Hùng, gồm các hoạt động biểu diễn, các trò chơi và thi đấu, ...

- Tín ngưỡng thờ Quốc tổ Hùng Vương còn biểu hiện qua hệ thống cơ sở thờ các Vua Hùng. 

Tín ngưỡng thờ Mẫu

Thờ Mẫu là một tín ngưỡng nguyên thuỷ gắn với cư dân nông nghiệp, được hình thành từ nhiều tín ngưỡng bản địa khác nhau (thờ nữ thần trong tự nhiên, thờ Mẫu thần) cùng với những ảnh hưởng của Đạo giáo từ Trung Quốc.

Tôn vinh Mẫu, người mẹ của dân tộc; cúng dường, hát bài chầu Mẫu, múa lân; lễ hội tôn vinh Mẫu

Tín ngưỡng thờ Thành hoàng 

- Tín ngưỡng thờ Thành hoàng ở Việt Nam có nguồn gốc từ tục thờ thổ thần (thần bản địa) ở các làng xóm. 

- Trong quá trình phát triển, do ảnh hưởng của văn hoá Trung Hoa và chính sách của nhà nước quân chủ, việc thờ thổ thần từng bước được thay thế bằng thờ Thành hoàng.

Tôn vinh các vị thành hoàng, anh hùng của làng; cúng dường, lễ hội tôn vinh các vị thành hoàng

Tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc

- Tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc xuất phát từ sự tưởng nhớ và biết ơn những người có công lao đối với cộng đồng, đất nước. 

Tôn vinh các anh hùng, anh hùng dân tộc; cúng dường, lễ hội tôn vinh anh hùng dân tộc

Phật giáo

- Phật giáo ra đời ở Ấn Độ vào thế kỉ VI TCN, người sáng lập là Sít-đác-ta Gô-ta-ma (còn gọi là Đức Phật, Bụt, Phật Thích Ca).

- Phật giáo du nhập vào Việt Nam từ khoảng đầu Công nguyên và từng bước trở thành tôn giáo phổ biến. 

Có đặc trưng trong việc tôn vinh Đức Phật và các vị Bồ tát, thực hành như tu tập, cúng dường, và tu học kinh điển. Tư tưởng nhân quả, lòng từ bi và sự giản dị là những giá trị cốt lõi. Các di tích như chùa, tự, ni viện là nơi tâm linh quan trọng và đóng vai trò trong đời sống tinh thần của người dân.

Nho giáo

Nho giáo vốn là một học thuyết chính trị, đạo đức, xã hội hình thành từ thời Tây Chu ở Trung Hoa, với vai trò quan trọng của Chu Công Đán. 

Nho giáo ở Việt Nam tập trung vào tôn trọng gia trưởng, đạo đức và sự hòa hợp trong xã hội. Triết lý nhân sinh và nguyên lý "nhân quả" là những đặc trưng quan trọng. Các đình, miếu là nơi linh thiêng thực hành cúng dường và tu học. 

Đạo giáo

- Đạo giáo có nguồn gốc từ Trung Quốc và phát triển từ triết học của Lão Tử vào thế kỷ thứ 6-5 trước Công nguyênTop of Form

- Đạo giáo du nhập vào Việt Nam từ rất sớm (thời Bắc thuộc), hoà quyện với tín ngưỡng dân gian theo khuynh hướng Đạo giáo thần tiên phổ biến trong đời sống dân gian. 

Đạo giáo ở Việt Nam tôn vinh các vị thiên đạo, thánh nhân và tu tâm theo triết lý Đạo. Tín đồ thường thực hiện các nghi lễ, cúng dường tại đền thờ, miếu. Phong tục truyền thống như lễ hội Đạo, cúng tiến thần lễ, tạo nên bầu không khí tâm linh, góp phần giữ gìn và phát triển tinh thần Đạo giáo.

Công giáo

Công giáo được giới thiệu vào Việt Nam bởi các nhà truyền giáo Châu Âu từ thế kỷ 16, trong thời kỳ thực dân Pháp.

Công giáo ở Việt Nam tôn vinh Thiên Chúa và các thánh tử đạo. Tín đồ thường thực hiện các nghi lễ như thánh lễ, cầu nguyện tại nhà thờ, giáo xứ. Các lễ kính như lễ Chúa nhật, lễ Thánh rất phổ biến. Nhà thờ và các trung tâm tôn giáo là nơi tập trung của cộng đồng Công giáo, cũng như là nơi tổ chức các hoạt động tôn giáo và xã hội.

Tin lành

Đạo Tin lành được truyền nhập vào Việt Nam từ thế kỷ 19 thông qua các hoạt động truyền giáo của các nhà sứ đồ và các tổ chức Tin lành từ các nước phương Tây.

Đạo Tin Lành luôn chú trọng đến việc truyền giáo, tham gia tích cực vào các hoạt động xã hội, nhất là lĩnh vực từ thiện, nhân đạo.

Tên loại hình

Đặc trưng cơ bản (về đối tượng thờ cúng, thực hành nghi lễ, ...)

Cơ sở thờ tự, nhà thờ, di tích tiêu biểu có liên quan

Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên

Tôn vinh tổ tiên, tổ phụ, tổ mẫu; cúng đường, cúng vía; thực hiện các nghi lễ như lễ cúng gia tiên, lễ hội tết nguyên đán

Thờ ông bà cha mẹ các thế hệ trước

Tín ngưỡng thờ Mẫu

Tôn vinh Mẫu, người mẹ của dân tộc; cúng dường, hát bài chầu Mẫu, múa lân; lễ hội tôn vinh Mẫu

Đền Mẫu Âu Cơ, Thờ Bà Chúa Xứ, ...

Tín ngưỡng thờ Thành hoàng 

Tôn vinh các vị thành hoàng, anh hùng của làng; cúng dường, lễ hội tôn vinh các vị thành hoàng

Đình Chèm, Đình Thoại Ngọc Hầu, ...

Tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc

Tôn vinh các anh hùng, anh hùng dân tộc; cúng dường, lễ hội tôn vinh anh hùng dân tộc

Đền thờ Hai Bà Trưng, đền thờ Trần Hưng Đạo, ...

Phật giáo

Có đặc trưng trong việc tôn vinh Đức Phật và các vị Bồ tát, thực hành như tu tập, cúng dường, và tu học kinh điển. Tư tưởng nhân quả, lòng từ bi và sự giản dị là những giá trị cốt lõi. Các di tích như chùa, tự, ni viện là nơi tâm linh quan trọng và đóng vai trò trong đời sống tinh thần của người dân.

Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông (Quảng Ninh), chùa Thiên Mụ, ...

Nho giáo

Nho giáo ở Việt Nam tập trung vào tôn trọng gia trưởng, đạo đức và sự hòa hợp trong xã hội. Triết lý nhân sinh và nguyên lý "nhân quả" là những đặc trưng quan trọng. Các đình, miếu là nơi linh thiêng thực hành cúng dường và tu học.  

Văn Miếu Quốc Tử Giám, Văn Miếu Mao Điền (Hải Dương), ..

Đạo giáo

Đạo giáo ở Việt Nam tôn vinh các vị thiên đạo, thánh nhân và tu tâm theo triết lý Đạo. Tín đồ thường thực hiện các nghi lễ, cúng dường tại đền thờ, miếu. Phong tục truyền thống như lễ hội Đạo, cúng tiến thần lễ, tạo nên bầu không khí tâm linh, góp phần giữ gìn và phát triển tinh thần Đạo giáo.

Chùa Mui (Hà Nội), Trấn Vũ quán (Hà Nội), ...

Công giáo

Công giáo ở Việt Nam tôn vinh Thiên Chúa và các thánh tử đạo. Tín đồ thường thực hiện các nghi lễ như thánh lễ, cầu nguyện tại nhà thờ, giáo xứ. Các lễ kính như lễ Chúa nhật, lễ Thánh rất phổ biến. Nhà thờ và các trung tâm tôn giáo là nơi tập trung của cộng đồng Công giáo, cũng như là nơi tổ chức các hoạt động tôn giáo và xã hội.

Nhà thờ Đức Bà, nhà Thờ Phát Diệm (Ninh Bình), Nhà thờ Tân Định (TP Hồ Chí Minh), ...

Tin lành

Đạo Tin Lành luôn chú trọng đến việc truyền giáo, tham gia tích cực vào các hoạt động xã hội, nhất là lĩnh vực từ thiện, nhân đạo. 

Nhà thờ Lớn, Trung tâm Tin Lành Tôn Đức Thắng, ...