Bài 4. Thiên nhiên vùng trung du và miền núi Bắc Bộ - SGK Lịch sử và Địa lí 4 Chân trời sáng tạo

Khởi động

Trả lời câu hỏi mục khởi động trang  15 SGK Lịch Sử và Địa Lí 4 - Chân trời sáng tạo

Các hình 1, 2, 3 gợi cho em biết điều gì về vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ?

Lời giải chi tiết:

- Các hình 1, 2, 3 gợi cho em biết:

+ Khu vực Trung du và miền núi Bắc Bộ có địa hình rất đa dạng, bao gồm: các dãy núi, cao nguyên, thung lũng,… đặc biệt, tại đây có dãy núi Hoàng Liên Sơn đồ sộ với đỉnh Phan-xi-păng cao nhất Đông Dương.

+ Trung du và miền núi Bắc Bộ là khu vực có mùa đông lạnh nhất cả nước. Ở những vùng núi cao, vào mùa đông, đôi khi có tuyết rơi.

+ Khu vực Trung du và miền núi Bắc Bộ có nhiều sông lớn. Các sông này có tiềm năng phát triển thủy điện và du lịch.

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi mục khám phá 1 trang  16 SGK Lịch Sử và Địa Lí 4 - Chân trời sáng tạo

Quan sát hình 4, em hãy:

- Xác định trên lược đồ vị trí vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- Nêu tên các quốc gia, vịnh biển, các vùng tiếp giáp với Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Lời giải chi tiết:

- Xác định vị trí trên lược đồ (học sinh tự thực hiện)

- Khu vực Trung du và miền núi Bắc Bộ của Việt Nam tiếp giáp với:

+ Trung Quốc (ở phía Bắc)

+ Lào (ở phía tây).

+ Vùng Đồng bằng Bắc Bộ, Duyên hải miền Trung (ở phía nam)

+ Vịnh Bắc Bộ (ở phía đông).

Khám phá 2

- Xác định vị trí trên lược đồ (học sinh tự thực hiện)

- Khu vực Trung du và miền núi Bắc Bộ của Việt Nam tiếp giáp với:

+ Trung Quốc (ở phía Bắc)

+ Lào (ở phía tây).

+ Vùng Đồng bằng Bắc Bộ, Duyên hải miền Trung (ở phía nam)

+ Vịnh Bắc Bộ (ở phía đông).

b. Quan sát hình 9 và đọc thông tin, em hãy nêu:

- Đặc điểm khí hậu của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- Ảnh hưởng của khí hậu đến đời sống và sản xuất vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

c. Quan sát các hình 4, 10, 11 và đọc thông tin, em hãy:

- Xác định trên lược đồ các sông lớn của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- Cho biết đặc điểm chính của sông, hồ trong vùng.

- Trình bày vai trò của sông, hồ ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ đối với đời sống và sản xuất.

Lời giải chi tiết:

a. Quan sát hình 4 cho biết

- Xác định:

+ Các dãy núi ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là: Hoàng Liên Sơn; cánh cung sông Gâm; cánh cung Ngân Sơn; cánh cung Bắc Sơn và cánh cung Đông Triều.

+ Các cao nguyên ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là: cao nguyên Sơn La; cao nguyên Mộc Châu.

+ Đỉnh núi cao nhất vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là: đỉnh Phan-xi-păng (3143 m).

- Ảnh hưởng của địa hình đến đời sống và sản xuất:

+ Ảnh hưởng tích cực: thuận lợi phát triển thuỷ điện, lâm nghiệp, du lịch, chăn nuôi gia súc lớn, trồng cây công nghiệp lâu năm, cây ăn quả,...

+ Ảnh hưởng tiêu cực: trong vùng có những nơi địa hình cao, hiểm trở gây bất lợi cho cư trú và sản xuất của người dân.

b. Quan sát hình 9 cho biết 

- Đặc điểm khí hậu:

+ Trung du và miền núi Bắc Bộ có mùa đông lạnh nhất cả nước, thường kéo dài 3 đến 4 tháng. Ở vùng núi cao rất lạnh, đôi khi có tuyết rơi.

+ Vào mùa hạ, vùng có nhiệt độ cao, nắng nóng, mưa nhiều.

- Ảnh hưởng của khí hậu đến đời sống và sản xuất:

+ Khí hậu đa dạng tạo điều kiện để phát triển nhiều loại cây trồng, vật nuôi.

+ Tuy nhiên, vùng này có nhiều thiên tai như: lũ, rét đậm, rét hại, bão,... gây nhiều trở ngại cho đời sống và sản xuất.

c. Quan sát các hình 4, 10, 11 cho biết

- Xác định: một số sông lớn ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là: sông Hồng, sông Đà, sông Chảy, sông Gâm,...

- Đặc điểm chính của sông, hồ:

+ Có nhiều sông, hồ lớn.

+ Các sông trong vùng có nhiều thác ghềnh nên có trữ năng thủy điện lớn.

+ Vào mùa hạ, do mưa nhiều nên nước sông dâng cao, thường gây ra lũ lụt.

- Vai trò của sông, hồ:

+ Cung cấp nước cho sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp; nuôi trồng thủy sản.

+ Các sông, hồ ở Trung du và miền núi Bắc Bộ có nhiều tiềm năng để phát triển thủy điện, thủy lợi và du lịch.

Khám phá 3

Trả lời câu hỏi mục khám phá 3 trang 19 SGK Lịch Sử và Địa Lí 4 - Chân trời sáng tạo

Dựa vào hình 12, em hãy nêu một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng, chống thiên tai ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Lời giải chi tiết:

- Một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng, chống thiên tai ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ:

+ Trồng rừng và bảo vệ rừng.

+ Tuyên truyền ý thức bảo vệ thiên nhiên.

+ Khai thác và sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên.

+ Di chuyển khỏi vùng có nguy cơ xảy ra thiên tai.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi mục luyện tập 1 trang 19 SGK Lịch Sử và Địa Lí 4 - Chân trời sáng tạo

Mô tả vị trí địa lí của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Lời giải chi tiết:

- Vị trí địa lí: Khu vực Trung du và miền núi Bắc Bộ nằm ở phía bắc Việt Nam. Phía Bắc của vùng giáp Trung Quốc; phía tây giáp Lào; phía nam giáp Đồng bằng Bắc Bộ và Duyên hải miền Trung; phía đông giáp Vịnh Bắc Bộ.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi mục luyện tập 2 trang 19 SGK Lịch Sử và Địa Lí 4 - Chân trời sáng tạo

Vẽ sơ đồ tư duy thể hiện đặc điểm địa hình, khí hậu, sông, hồ của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Vận dụng 1

Trả lời câu hỏi mục vận dụng 1 trang 19 SGK Lịch Sử và Địa Lí 4 - Chân trời sáng tạo

Em hãy đóng vai là một hướng dẫn viên du lịch, mô tả vẻ đẹp thiên nhiên của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Lời giải chi tiết:

(*) Tham khảo:

Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ có những nét riêng biệt không hề có ở các vùng lãnh thổ khác trên đất nước ta. Vùng này bao gồm nhiều dãy núi trùng điệp, hùng vĩ như dãy núi Hoàng Liên Sơn được mệnh danh là "mái nhà của Đông Dương", với đỉnh cao nhất là Phanxipang 3.142m và hàng chục đỉnh núi khác có độ cao trên dưới 3.000m. Những dãy núi nơi đây có đặc điểm bị chia cắt rất mạnh và có tính phân bậc, vì thế tạo nên nhiều cảnh quan đẹp và di tích tự nhiên bao gồm các thác nước, những thung lũng mở rộng và vực thẳm.

Ngoài Sa Pa là thị trấn du lịch nổi tiếng nằm ở độ cao 1.500m thuộc tỉnh Lào Cai, các địa danh khác như cao nguyên Mẫu Sơn (Lạng Sơn), Đồng Văn, Quảng Bạ (Hà Giang), Bắc Hà (Lào Cai), Mộc Châu (Sơn La)...được ví như bức tranh tuyệt tác vừa hùng vĩ, vừa thơ mộng của núi rừng, có đầy đủ mọi điều kiện tự nhiên thuận lợi để xây dựng các khu du lịch miền núi.

Vận dụng 2

Trả lời câu hỏi mục vận dụng 2 trang 19 SGK Lịch Sử và Địa Lí 4 - Chân trời sáng tạo

Ở nơi em sống thường xảy ra thiên tai nào? Hãy đề xuất biện pháp để phòng, chống.

Lời giải chi tiết:

- Nơi em sống thường xảy ra thiên tai sạt lở đất.

- Biện pháp để phòng, chống sạt lở đất:

+ Trồng rừng và bảo vệ rừng.

+ Xây dựng các công trình nhà ở kiên cố.

+ Tuyên truyền để nâng cao ý thức của người dân trong việc bảo vệ thiên nhiên.

+ Di chuyển khỏi vùng có nguy cơ xảy ra thiên tai.