Soạn bài Nói và nghe: Trình bày về so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện SGK Ngữ văn 12 tập 1 Cánh diều

Đề bài

Trả lời Câu hỏi trang 41 SGK Văn 12 Cánh diều

So sánh yếu tố kì ảo trong “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” của Nguyễn Dữ với yếu tố kì ảo trong truyện cổ tích: “Thạch Sanh”

Lời giải chi tiết

Bài tham khảo 1:

Chào thầy cô và các bạn, hôm nay, em xin trình bày về vấn đề so sánh yếu tố kì ảo trong “ Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” của Nguyễn Dữ với yếu tố kì ảo trong truyện cổ tích: “ Thạch Sanh”

Trong nền văn học Việt Nam, yếu tố kì ảo có vai trò vô cùng quan trọng trong việc xây dựng tác phẩm, đem đến cảm giác mới lạ cho người đọc, mở ra một thế giới của trí tưởng tượng. Mặt khác, yếu tố này góp phần phản ánh được quan điểm, ước mơ, khát vọng của tác giả. Trong hai tác phẩm Chuyện chức phán sự Đền Tản Viên và truyện cổ tích Thạch Sanh, việc sử dụng yếu tố kì ảo có những điểm tương đồng và khác nhau.

Việc sử dụng yếu tố kì ảo của hai tác phẩm có nhiều điểm tương đồng. Trước hết, trong cả hai tác phẩm Chuyện chức phán sự Đền Tản Viên và truyện cổ tích Thạch Sanh đều xuất hiện những nhân vật kì ảo, không có thật. Trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, hình ảnh các nhân vật kì ảo được miêu tả vô cùng chi tiết, ẩn giấu những ý nghĩa như hồn ma tướng giặc Bách hộ họ Thôi là tên tướng bại trận của Bắc Triều, cái hồn bơ vơ ở Nam Triều, tranh miếu chiếm đền Thổ Công. Đây là hiện thân của cái ác, lừa lọc, giả dối. Hay hình ảnh nhân vật Thổ Công giữ chức Ngực sự đại phu từ thời Lý Nam Đế, chết vì cần vương.. Diêm Vương là người đứng đầu Minh ti, trực tiếp phán xử vụ án giữa Tử Văn và hồn ma tướng giặc. Đây đều là những nhân vật kì ảo, không có thực, góp phần thể hiện cốt truyện. Còn trong truyện cổ tích Thạch Sanh, cũng có những nhân vật không có thực, chỉ tồn tại trong thế giới cổ tích như: Ngọc Hoàng, thái tử, chằn tinh.. , đồ vật thần kì như niêu cơm thần ăn mãi không hết, tiếng đàn giúp cho Thạch Sanh được giải oan. Tiếp đó, sự tương đồng còn được thể hiện trong mô típ của cả hai tác phẩm: vong hồn vẫn còn tồn tại sau khi chết, trong thế giới thần linh có sự phân chia Thiện- Ác… Đây là mô típ với những tình tiết khá quen thuộc xuất hiện trong nền văn học Việt Nam từ thể loại truyện cổ tích thần kì tới truyện truyền kì 

Mặc dù vậy, yếu tố kì ảo được sử dụng có những điểm khác biệt nhất định. Đầu tiên, sự xuất hiện của nhân vật chính trong cả hai tác phẩm: Truyện Chuyện Chức phán sự đền Tản Viên với nhân vật chính là Ngô Tử Văn, được tác giả giới thiệu vô cùng cụ thể: tên, nơi sinh gắn với những địa điểm có thật “huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang”. Truyện cổ tích Thạch Sanh, nhân vật chính Thạch Sanh có nguồn gốc xuất thân kì ảo: Là thái tử do Ngọc hoàng cử xuống đầu thai làm con của hai vợ chồng già nghèo khó nhưng tốt bụng luôn giúp đỡ mọi người…Tiếp đó, sự khác nhau được thể hiện trong kết thúc truyện: Nếu như trong Chuyện Chức phán sự đền Tản Viên, Tử Văn trở về, nhận chức phán sự đền Tản Viên thì ở truyện cổ tích Thạch Sanh, Thạch Sanh được kết duyên với công chúa và được truyền lại  ngôn vua. Hơn thế nữa, về giá trị của tác phẩm được thể hiện qua mô típ chuyện cũng có nhiều điểm riêng biệt: Truyện cổ tích Thạch Sanh đã đề cao triết lý sống: “ ở hiền gặp lành”, kẻ ác phải chịu báo ứng còn trong Chức phán sự đền Tản Viên đề cao sự cứng cỏi, can đảm của kẻ sĩ, đấu tranh tìm sự công bằng không phải cho mình mà cho người yếu thế.

Qua sự phân tích, đánh giá giữa những điểm tương đồng và khác biệt, ta có thể thấy yếu tố kì ảo trong thể loại truyền kì là sự kế tục của thể loại văn học dân gian: Sự xuất hiện của những nhân vật kì ảo không có thực hay là mô típ truyện có những chi tiết hoang đường, huyền ảo như: người chết sống lại, thế giới thần linh cũng phân chia thiện ác… Dòng truyện kì ảo trung đại, dù vẫn còn mang bóng dáng của văn học dân gian, nhưng đây là những sáng tác đậm dấu ấn cá nhân của tác giả, gắn liền với sự bừng ngộ, sự ý thức của con người đối với hiện thực. Cảm hứng của Nguyễn Dữ khi sáng tác Truyền kì mạn lục là lấy cái “ kì” để nói cái “ thực”.. Vì lẽ đó, yếu tố kì ảo được sử dụng như một phương thức kể chuyện khiến câu chuyện trở nên hấp dẫn, sinh động. Ngoài ra, yếu tố kì ảo và yếu tố hiện thực đan xen vào nhau, cùng tồn tại để bộ lộ tư tưởng của tác giả. Điều này khác với truyền cổ tích Thạch Sanh khi mà yếu tố kì ảo có vai trò to lớn, không thể thiếu trong sự phát triển tình tiết, giải quyết xung đột: chiếc đàn thần, niêu cơm của Thạch Sanh….

Có thể nói rằng, văn học dân gian có vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển của văn học viết. Các tác giả của nền văn học viết đã tiếp thu nội dung một cách chọn lọc về đề tài, nguồn cảm hứng, … Đặc biệt trong phương diện nghệ thuật, thông qua việc sử dụng yếu tố kỳ ảo trong thể loại văn học viết đã phản ánh quan niệm, ước mơ của người viết. Cùng với đó, việc vận dụng một cách sáng tạo yếu tố trên góp phần thể hiện dấu ấn cá nhân của mình trong mỗi tác phẩm. 

Phần trình bày của em đến đây là kết thúc, em rất mong nhận được phản hồi từ thầy cô và các bạn để bài làm của em thêm hoàn thiện. Em cảm ơn ạ.

Bài tham khảo 2:

Yếu tố kỳ ảo là một đặc điểm nổi bật trong văn học dân gian và văn học trung đại Việt Nam, thường xuất hiện để tạo ra những tình huống hấp dẫn, kích thích trí tưởng tượng và truyền tải những giá trị đạo đức, tư tưởng nhân văn. "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" của Nguyễn Dữ và truyện cổ tích "Thạch Sanh" đều sử dụng yếu tố kỳ ảo một cách độc đáo, nhưng với những mục đích và cách thể hiện khác nhau.

Trong "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên", yếu tố kỳ ảo được thể hiện qua cuộc chiến giữa Ngô Tử Văn và hồn ma tên tướng giặc Thôi. Sau khi đốt đền tà, Tử Văn bị bệnh và bị lôi xuống âm phủ để đối chất với Diêm Vương. Sự xuất hiện của hồn ma, Thổ công, quỷ sứ và cả Diêm Vương đều là những yếu tố kỳ ảo, nhằm tạo ra bối cảnh huyền bí và căng thẳng. Nguyễn Dữ sử dụng yếu tố này để khẳng định tính chính trực, dũng cảm của Tử Văn và phê phán sự gian tà, tham nhũng. Hành động đốt đền của Tử Văn không chỉ là hành động chống lại tà ác mà còn là biểu tượng cho sự khát khao công lý, sự can đảm đứng lên chống lại bất công dù phải đối mặt với nguy hiểm.

Ngược lại, trong truyện cổ tích "Thạch Sanh", yếu tố kỳ ảo xuất hiện từ những chi tiết về xuất thân và hành trình đi tìm công lý của Thạch Sanh. Chàng là thái tử của Ngọc Hoàng, được sinh ra từ bụng mẹ sau ba năm mang thai, được thần tiên dạy võ nghệ và các phép thần thông. Hành trình của Thạch Sanh đầy những yếu tố kỳ ảo như việc đánh bại Trăn Tinh, Đại Bàng và Hồ Tinh, hay việc cứu công chúa và Thái tử con vua Thủy Tề. Cây đàn thần và niêu cơm thần kỳ cũng là những yếu tố quan trọng, thể hiện sự kỳ diệu và sức mạnh thần thánh. Những yếu tố này không chỉ làm tăng tính hấp dẫn cho câu chuyện mà còn thể hiện triết lý nhân quả, sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác, và lòng nhân từ của Thạch Sanh.

So với "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên", yếu tố kỳ ảo trong "Thạch Sanh" mang tính chất thần thoại hơn, với sự hiện diện của các sinh vật siêu nhiên và phép màu. Cả hai tác phẩm đều dùng yếu tố kỳ ảo để xây dựng hình tượng nhân vật chính: Ngô Tử Văn hiện lên với tính cách cương trực, dũng cảm, còn Thạch Sanh là hiện thân của lòng nhân ái, sức mạnh và đức tính cao quý. Tuy nhiên, "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" tập trung vào mâu thuẫn giữa con người và thế lực tà ác trong bối cảnh một xã hội cụ thể, nhằm phê phán những hiện tượng tiêu cực và cổ vũ tinh thần đấu tranh vì lẽ phải. Trong khi đó, "Thạch Sanh" lại mang tính chất hoang đường, sử dụng những tình huống lạ kỳ để truyền tải thông điệp về nhân quả, sự công bằng và lòng nhân đạo.

Nhìn chung, yếu tố kỳ ảo trong "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" và "Thạch Sanh" đều góp phần làm nổi bật giá trị tư tưởng và nghệ thuật của hai tác phẩm. Cả hai đều khẳng định sự chiến thắng của chính nghĩa, tôn vinh những phẩm chất cao quý của con người và tạo nên những câu chuyện hấp dẫn, giàu tính nhân văn. Sự khác biệt trong cách sử dụng yếu tố kỳ ảo giữa hai tác phẩm cũng phản ánh sự đa dạng và phong phú của văn học dân gian và văn học trung đại Việt Nam.