Soạn bài Loạn đến nơi rồi! SGK Ngữ văn 12 tập 1 Cánh diều

Chuẩn bị

Trả lời Câu hỏi Chuẩn bị trang 63 SGK Văn 12 Cánh diều

Đọc trước đoạn trích; tìm hiểu thông tin về tác giả Xuân Trình và vở kịch Mùa hè ở biển

Phương pháp giải:

Tìm hiểu thông tin tác giả, tác phẩm

Lời giải chi tiết:

*Tác giả:

a. Tiểu sử, cuộc đời:

+ Tên thật: Nguyễn Xuân Trình

+ Năm sinh: 1936- 1711

+ Quê quán: làng Lỗ Xá, xã Yên Hưng, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định

+Năm 1702, ông là Trưởng ban sáng tác Hội và từ 1893 là Phó tổng thư ký Hội nghệ sĩ sân khấu, Tổng biên tập tạp chí sân khấu 

+ Năm 2001, ông đoạt giải thưởng Nhà nước về văn học- nghệ thuật

b. Sự nghiệp văn chương: 

+ Phong cách sáng tác: mang đề tài về hiện thực đời sống; thấm đượm giá trị nhân văn; mang tính phê phán các sự việc trái ngược với luân thường đạo lí, thuần phong mỹ tục Việt Nam

+ Sáng tác gần 30 kịch bản được dàn dựng trên sàn diễn, nói về các vấn đề dân chủ hóa đời sống kinh tế xã hội, đề cao tính chân thật, nhân văn: Cái nợ đồng lân (1959), Những người du kích (1961), Quê hương Việt Nam (1967), Lập xuân (1970), Việc nhà (1970), Hận thà từ đâu tới (1973)….

*Vở kịch Mùa hè ở biển:

+ Thể loại: Hài kịch

+ Gồm 6 cảnh

+ Giá trị nội dung: Gợi lên một vấn đề nóng bỏng trong hiện thực cuộc sống lúc bấy giờ: tư tưởng cũ, trì trệ, bảo thủ trong sản xuất và quan hệ xã hội ở nông thôn Việt Nam lúc bấy giờ.

Đọc hiểu 1

Trả lời Câu hỏi 1 Đọc hiểu trang 63 SGK Văn 12 Cánh diều

Chú ý chỉ dẫn sân khấu để hình dung về nhân vật và bối cảnh

Phương pháp giải:

Đọc lại phần đầu đoạn trích và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Đồng chí Đoàn Xoa- cán bộ huyện tỉnh được chuyển về trung ương làm chuyên viên là người vô cùng nghiêm túc. Trong lần về thăm nhà, đồng chí đi thăm đồng khiến mọi người đứng lên chào đón vô cùng trịnh trọng.

Đọc hiểu 2

Trả lời Câu hỏi 2 Đọc hiểu trang 64 SGK Văn 12 Cánh diều

Hành động “giả vờ” hỏi của ông Đoàn Xoa khi đi thăm đồng đã nhận được câu trả lời như thế nào từ phía bà con?

Phương pháp giải:

Đọc lại phần đầu đoạn trích và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Hành động “giả vờ” hỏi của ông Đoàn Xoa khi đi thăm đồng về việc làm khoán của bà con đã nhận được câu trả lời:

+ “ Đồng chí định khuyến khích chúng tôi làm sai đấy à”

+ “ Ở đâu không biết, chứ ở đây thì cứ vững như bàn thạch. Đồng ruộng cứ cấy chung, gặt chung vui lắm. Trước hợp tác một thôn, hai thôn chứ bây giờ toàn xã rồi”

→   Mọi người đều phản đối việc làm khoán; tất cả đồng ruộng đều được cả xã cấy chung và phê bình Đoàn Xoa vì cho rằng ông khuyến khích bà con làm việc sai.

Đọc hiểu 3

Trả lời Câu hỏi 3 Đọc hiểu trang 65 SGK Văn 12 Cánh diều

Tại sao những người thân của ông Đoàn Xoa cũng không dám nói thật với ông?

Phương pháp giải:

Đọc lại đoạn trích và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Vì mọi người sợ ông Đoàn Xoa sẽ phát hiện ra sự thật người dân đang khoán chui ruộng đất để cày. 

Đọc hiểu 4

Trả lời Câu hỏi 4 Đọc hiểu trang 66 SGK Văn 12 Cánh diều

Điều cụ Bản “cam đoan” liệu có xảy ra?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn trích và tìm chi tiết về câu nói của cụ Bản

Lời giải chi tiết:

- Điều cụ Bản cam đoan với Bà Xoa là khi anh Thông vác bao đạm về nhà, ông Đoàn Xoa sẽ vui mừng

- Điều cụ Bản cam đoan không xảy ra: Vì khi Thông vác bao đạm về, Ông Xoa đã hỏi “ Cái gì thế này” và khi Thông trả lời là đạm thì ông có vẻ bực bội 

Đọc hiểu 5

Trả lời Câu hỏi 5 Đọc hiểu trang 67 SGK Văn 12 Cánh diều

Câu nói “Loạn, loạn đến nơi rồi!” thể hiện suy nghĩ, tâm trạng gì của ông Đoàn Xoa?

Phương pháp giải:

Đọc lại lời thoại của ông Đoàn Xoa và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Câu nói “Loạn, loạn đến nơi rồi!” đã thể hiện tâm trạng tức giận, bàng hoàng không thể tin nổi về việc người dân đi khoán chui. Ông nghĩ rằng việc làm đấy của người dân là làm cho lợi ích của cá nhân họ, không phải là vì lợi ích của hợp tác, trái ngược với nền xã hội chủ nghĩa lúc bấy giờ.

Đọc hiểu 6

Trả lời Câu hỏi 6 Đọc hiểu trang 68 SGK Văn 12 Cánh diều

Em hiểu thế nào là “bán chui”?

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức của bản thân

Tìm nghĩa của từ trên sách, báo, internet,...

Lời giải chi tiết:

Theo em, “Bán chui” được hiểu là bán lén lút, không công khai, bán với mục đích trái pháp luật

Đọc hiểu 7

Trả lời Câu hỏi 7 Đọc hiểu trang 69 SGK Văn 12 Cánh diều

Thái độ, hành động của Quân với ông Xoa có gì khác các nhân vật Cụ Bản và Hướng?

Phương pháp giải:

Đọc lại đoạn đối thoại của Quân với ông Xoa và đối thoại của Quân với Cụ Bản và Hướng từ đó so sánh.

Lời giải chi tiết:

Trong cuộc đối thoại với ông Xoa, lúc đầu Quân vẫn lịch sự, lễ phép khi xưng hô “ tôi- bác” với ông Xoa. Thế nhưng khi ông Xoa chỉ trích, đưa ra các lí lẽ nói rằng Quân phá chính sách nhà nước, phải chịu trách nhiệm với nhà nước thì thái độ của Quân thay đổi qua cách xưng hô “ tôi-ông” thể hiện sự tức giận, không hiểu nổi suy nghĩ của ông Xoa. Cuối đoạn đối thoại, Quân thể hiện thái độ mỉa mai, châm biến với lối suy nghĩ lạc hậu, còn hạn hẹp của ông Xoa 

Đọc hiểu 8

Trả lời Câu hỏi 8 Đọc hiểu trang 70 SGK Văn 12 Cánh diều

Chú ý thái độ mỉa mai của Quân khi gọi ông Xoa là “ ông duy vật”

Phương pháp giải:

Đọc lại đoạn đối thoại của Quân với ông Xoa từ đó trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Khi gọi ông Xoa là “ ông duy vật”, Quân đã thể hiện thái độ mỉa mai, châm biến với lối suy nghĩ duy ý chí, lạc hậu, hạn hẹp của ông Xoa.

Sau khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 70 SGK Văn 12 Cánh diều

Tóm tắt và nêu tình huống của đoạn trích.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn trích và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Tình huống của đoạn trích:

Trong lần thăm nhà của cán bộ Đoàn Xoa, ông ngạc nhiên thấy những thay đổi của làng xóm. Bí thư Hướng, mẹ con bà Xoa và tất cả người dân đều lo lắng, tìm cách nói dối để che giấu việc xã đã thực hiện “ khoán chui” từ ba năm nay. Thấy ông Xoa về, cụ Bản, một trong số những người dân của hợp tác xã từng phải đi ăn xin trước đây, nay đã xây được nếp nhà ngói mới, sang mời ông bà Xoa dự buổi cất nóc. Trong cuộc nói chuyện với bí thư Hướng, cụ Bản và khi nhìn thấy con trai mình vác đạm về ông liền không thể tin nổi, bức xúc phát hiện ra sự việc. Sau đó ở bãi biển, ông cũng có cuộc đối thoại căng thẳng với Quân- thuyền trưởng đoàn đánh cá. 

Sau khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 70 SGK Văn 12 Cánh diều

Dòng nào dưới đây nêu đúng về ngôn ngữ được sử dụng trong đoạn trích?

A. Ngôn ngữ đối thoại và chỉ dẫn sân khấu 

B. Ngôn ngữ độc thoại và chỉ dẫn sân khấu

C. Ngôn ngữ đối thoại và bàng thoại

D. Ngôn ngữ đối thoại và độc thoại

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn trích và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Ngôn ngữ được sử dụng trong đoạn trích là: A (Ngôn ngữ đối thoại và chỉ dẫn sân khấu)

Sau khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 71 SGK Văn 12 Cánh diều

Đoạn trích thể hiện xung đột giữa các nhân vật nào và vì sao các nhân vật đó nảy sinh xung đột?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn trích và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

- Xung đột thứ nhất: Xung đột giữa ông Xoa và cụ Bản, bí thư Hướng

+ Thấy ông Xoa về, cụ Bản, một trong số những người dân của hợp tác xã từng phải đi ăn xin trước đây, nay đã xây được nếp nhà ngói mới, sang mời ông bà Xoa dự buổi cất nóc.  Tại đây, trong cuộc nói chuyện với bí thư Hướng, cụ Bản, ông Xoa phát hiện sự thật rằng người dân làm khoán chui ruộng đất 

→  Ông Xoan cho rằng người dân có thể làm đến chết trâu chết bò nhưng người dân giờ đi làm khoán chui thì họ làm gì cái gì. Ông cho rằng họ làm không làm cho hợp tác xá vì trụ sở sân kho vắng tanh. Ông nghĩ rằng tình huống này rối loạn, không đúng với trật tự kỉ cương vốn có ><  Cụ Bản cho rằng người dân vẫn đi làm chăm chỉ từ tinh mơ, họ đã biết thay đổi phương thức sản xuất: đốt lửa hun khói đuổi sương cho trâu biết đường đi, cày đúng thời vụ. Người dân làm vì hạt gạo, vì đời sống phát triển hơn. 

- Xung đột thứ hai: Xung đột giữa ông Xoa và thủy thủ đánh cá

+ Khi ra bãi biển, ông Xoa gặp bác thủy thủ cõng một sọt đầy cá thu đang chuẩn bị cho người mua. Ông nghĩ rằng cho đây là hình thức bán chui, bởi việc này phải khiêng đến cho mậu dịch; đi trái với chủ trương của nhà nước

→  Ông Xoan cho rằng các thủy thủ đánh cá đang làm hành động trái pháp luật, đi trái với chủ trương của nhà nước, yêu cầu phải làm biên bản >< Thủy thủ việc bán cá cho người mua là điều hoàn toàn bình thường bởi đó là công việc làm ăn của họ và ông Xoa không có tư cách gì để yêu cầu thủy thủ như vậy.

- Xung đột thứ ba: Xung đột giữa thuyền trưởng Quân và Đoàn Xoa về việc giải quyết vụ việc trước của thủy thủ. 

→ Ông Xoa khăng khăng rằng cá là sản phẩm của nhà nước và đoàn thuyền của Quân không có quyền đem bán ra ngoài. Ông cho rằng người dân phải làm việc lý tưởng chứ không nên vì miếng ăn, phải xây dựng cho tổ quốc vì đất nước còn nghèo ><  Quân cho rằng người dân phải làm việc vì miếng ăn, cho đời sống của chính họ bởi những câu nói, lý tưởng dù hay thế nào cũng không thể giúp cho cuộc sống của họ. Vì thế, người dân có quyền bán và không ai có quyền ngăn cản họ.

Sau khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 71 SGK Văn 12 Cánh diều

Em có đồng tình với ý kiến: “Tôi nói ông là người duy tâm, người trái ngược tự nhiên...”,“ Nguyên do của cái nghèo, một phần vì còn tồn tại nhiều người nghĩ trái tự nhiên như ông đấy” của thuyền trưởng Quân về nhân vật Đoàn Xoa không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc lại đoạn đối thoại của ông Đoàn Xoa với Quân từ đó nêu ý kiến của bản thân mình.

Lời giải chi tiết:

Em có đồng tình với ý kiến: “Tôi nói ông là người duy tâm, người trái ngược tự nhiên...”,“ Nguyên do của cái nghèo, một phần vì còn tồn tại nhiều người nghĩ trái tự nhiên như ông đấy” của thuyền trưởng Quân về nhân vật Đoàn Xoa. Vì:

+  Trong cuộc sống, để tồn tại, mọi người phải làm việc, lao động để tạo ra của cải. Từ đó đời sống của họ mới có thể phát triển được. Người dân đều có quyền được hưởng cuộc sống như thế và để làm được điều đó, họ cần kinh doanh, buôn bán. Đây là một điều hoàn toàn hợp lý, hợp tự nhiên. Thế nhưng ông Đoàn Xoa cho rằng họ cần phải làm vì lý tưởng, vì đất nước còn đương nghèo nên cần phải tuân theo chính sách của nhà nước đề ra, những hành động kinh doanh của người dân đều là trái pháp luật 

→  Lối suy nghĩ của người duy tâm, không nhìn nhận vào thực tế cuộc sống nên có cái nhìn hạn hẹp, đi trái với tự nhiên về việc vấn đề xã hội

→  Vì lối tư duy duy ý chí, trái với quy luật phát triển tự nhiên, đồng thời do non kém về kiến thức, không nắm bắt khoa học kỹ thuật phát triển của một số bộ phận con người (trong đoạn trích là ông Đào Xoa) đã vô tình trở thành bước cản làm chậm tiến độ phát triển của xã hội. Đây chính là nguyên do của cái nghèo vẫn còn tồn tại trong thời kì bấy giờ.

Sau khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 71 SGK Văn 12 Cánh diều

Em sẽ bày tỏ quan điểm như thế nào nếu có ý kiến cho rằng chỉ cần chi tiết phát hiện sự việc “khoán chui” là đủ thể hiện được tính cách của nhân vật Đoàn Xoa và chủ đề của tác phẩm ( mà không cần đến chi tiết phát hiện “bán chui” cá ở trên biển)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn trích từ đó nêu quan điểm của bản thân em về ý kiến trên

Lời giải chi tiết:

Em không đồng ý vớiý kiến cho rằng chỉ cần chi tiết phát hiện sự việc “ khoán chui” là đủ thể hiện được tính cách của nhân vật Đoàn Xoa và chủ đề của tác phẩm ( mà không cần đến chi tiết phát hiện “bán chui” cá ở trên biển)

+ Chi tiết phát hiện sự việc “ khoán chui” của ông Đoàn Xoa chỉ mới thể hiện được một phần nhỏ trong lối suy nghĩ của ông Đoàn Xoa. Đọc tới chi tiết, người đọc mới cảm nhận được những cảm xúc, thái độ ngỡ ngàng, bức xúc của ông với chi tiết khoán chui →  chi tiết nhỏ này chưa đủ để cho người đọc hiểu được suy nghĩ cũng như tính cách của nhân vật

+ Chi tiết phát hiện “bán chui” cá ở trên biển: mới là xung đột chính thể hiện tính cách của nhân vật Đoàn Xoa qua hai cuộc đối thoại sau. Trước hết, với anh thủy thủ, khi biết rằng cá không được mang đến cho mậu dịch, ông cho rằng các thủy thủ đánh cá đang làm hành động trái pháp luật, đi trái với chủ trương của nhà nước, yêu cầu phải làm biên bản →  Thể hiện sự cứng nhắc, lối suy nghĩ bảo thủ của ông Đoàn Xoa. Đỉnh cao của xung đột kịch chính là xung đột giữa thuyền trưởng Quân và ông Đoàn Xoa. Ông vẫn khăng khăng rằng cá là sản phẩm của nhà nước và đoàn thuyền của Quân không có quyền đem bán ra ngoài. Ông cho rằng người dân phải làm việc lý tưởng chứ không nên vì miếng ăn, phải xây dựng cho tổ quốc vì đất nước còn nghèo →  Tầm nhìn hạn hẹp, lỗi thời, trái với quy luật tự nhiên của ông Xoa 

→  Hai chi tiết phát hiện trong đoạn trích thể hiện đầy đủ tính cách của nhân vật Đoàn Xoa: một người cán bộ luôn muốn xây dựng đất nước phát triển nhưng coi trọng nguyên tắc, cứng nhắc, tư tưởng bảo thủ, lạc hậu, lỗi thời. 

Sau khi đọc 6

Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 71 SGK Văn 12 Cánh diều

Việc trở thành đối tượng bị chấm biến của nhân vật Đoàn Xoa trong đoạn trích gợi cho em suy nghĩ gì?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn trích và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Nhân vật Đoàn Xoa là người có tính nguyên tắc cao, thương yêu đồng chí bạn bè, vợ con hết mực. Ông cũng có những ý tốt, thiện chí luôn mong muốn đất nước phát triển, xóa đói giảm nghèo nhưng thật đáng tiếc rằng những suy nghĩ của Đoàn Xoa trở thành lỗi thời với cuộc sống đang đi lên. 

Sự lỗi thời ấy đã đẩy Đoàn Xoa vào tình thế hài hước, đáng buồn cười, trở thành đối tượng bị châm biếm trong tác phẩm. Ông Đoàn Xoa là hình ảnh tiêu biểu cho người mang tư tưởng bảo thủ, lạc hậu, cách nhìn hạn hẹp lúc bấy giờ. Qua vở kịch, thông qua nhân vật Đoàn Xoa, người đọc thấy rõ thái độ phê phán của tác giả về những cái cũ, cái tiêu cực trong sản xuất và quan hệ xã hội ở nông thôn ta hiện nay. Vì tư duy duy lý, trái với quy luật phát triển tự nhiên, đồng thời do non kém về kiến thức, không nắm bắt khoa học kỹ thuật phát triển của con người (cụ thể là ông Đào Xoa) đã vô tình trở thành bước cản làm chậm tiến độ phát triển của xã hội.