Soạn bài Thần Trụ Trời SGK Ngữ Văn 10 tập 1 Cánh Diều - chi tiết

Nội dung chính

Tóm tắt

 Thuở ấy, khi chưa có thế gian cũng như muôn vật và loài người, có một vị thần với ngoại hình và sức mạnh phi thường xuất hiện. Thần ngẩng đầu đội trời lên, tự mình đào đất, đập đá tạo thành một cái cột chống trời. Công việc cứ tiếp diễn như vậy, chẳng bao lâu trời và đất đã được phân đôi. Khi trời đã cao và khô, thần đã phá cột đi và lấy đất đá ném khắp nơi biến thành những hòn núi, hòn đảo, dải đồi cao, biển rộng. Vì vậy, ngày nay, mặt đất không được bằng phẳng. Vị thần ấy sau này được gọi là Trời hay Ngọc Hoàng giữ chức trông coi mọi việc trên trời, dưới đất. Từ đó, các vị thần khác như thần Sao, thần Sông, thần Biển cũng tiếp nối công việc còn dở dang để hoàn thiện thế gian này. 

Chuẩn bị Câu 1

Đọc trước truyện Thần Trụ Trời. Tìm hiểu thêm những thông tin về truyện thần thoại Việt Nam từ các nguồn khác nhau (sách, báo, Internet,...); lựa chọn và ghi chép lại một số thông tin quan trọng về truyện thần thoại Việt Nam.

Phương pháp giải:

- Đọc truyện Thần Trụ Trời.

- Tìm hiểu và ghi lại một số  thông tin về truyện thần thoại Việt Nam.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Truyện thần thoại Việt Nam là thể loại tự sự viết bằng văn xuôi, kể lại sự tích các vị thần sáng tạo ra thế giới tự nhiên và văn hóa, phản ánh nhận thức, cách hình dung của người thời cổ về nguồn gốc của thế giới và đời sống con người. Có thể nói truyện thần thoại được xây dựng bằng những hình ảnh,chi tiết không có thực mà chỉ là hư ảo do con người tưởng ra dựa trên quan niệm về sự tiến hóa loài người mà sau này chỉ có các nhà khoa học mới giải thích được. Đó là những quan niệm theo lối duy vật từ thời xa xưa khi bắt đầu có loài người trên Trái Đất. Nhằm phản ánh quá trình sáng tạo văn học con người thời cổ đại. 

- Thần thoại Việt Nam có thể phân ra thành các nhóm chính sau đây:

+ Về nguồn gốc vũ trụ và các hiện tượng tự nhiên: Thần Trụ Trời, Nữ thần Mặt Trăng,...

+ Về nguồn gốc các loài động thực vật: Cuộc tu bổ các giống vật, thần Lúa,...

+ Về nguồn gốc con người và nguồn gốc các dân tộc ở Việt Nam: Thần Nông, Mười hai bà mụ,...

+ Về các anh hùng thời khuyết sử, các anh hùng văn hóa, tổ sư các nghề: Sơn Tinh - Thủy Tinh, Thánh Gióng,...

+ Thần thoại Việt bị truyền thuyết hóa: Truyền thuyết vua Hùng,...

+ Thần thoại còn biến tướng trong Phật thoại, Tiên thoại, truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn và cả truyện cười: Cóc kiện trời, Chử Đồng Tử ... hoặc mang dấu ấn của xã hội nguyên thủy như Trầu Cau, Hòn Vọng Phu,...

→Thần thoại đã tạo nên cho con người Việt Nam nếp cảm, nếp nghĩ, nếp tư duy đầy hình tượng phóng đại và khoáng đạt. 

(Nguồn: wikipedia)

Chuẩn bị Câu 2

Em đã đọc truyện thần thoại nào của Việt Nam? Hãy nhớ lại để có thể kể trước lớp.

Phương pháp giải:

Nhớ lại một câu truyện thần thoại Việt Nam đã đọc

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Truyện thần thoại nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng

Truyện kể rằng Mặt Trời và Mặt Trăng là hai chị em, con của Trời. Công việc được giao phó hằng ngày là phải thay phiên nhau đi xem xét thế gian. Gặp phải những người khiêng kiệu già đi chậm, cô Mặt Trời phải ngồi lâu, ngày ở dưới trần hóa dài ra.

Đến lượt những người trẻ khiêng kiệu đi mau, cô Mặt Trời về sớm thì ngày lại ngắn. Cô em Mặt Trăng tính tình nóng nảy không kém gì chị nên đến đêm, con người cũng khó chịu vì cô em. Loài người than thở đến tai nhà Trời, bà mẹ mới lấy tro bôi vào mặt Mặt Trăng. Từ đó, tính tình của cô thay đổi hết sức dịu dàng, vì thế nên người dưới trần ai cũng thích. Mỗi khi cô ngoảnh mặt nhìn xuống là lúc đó trăng rằm, ngoảnh lưng lại là ba mươi, ngoảnh sang phải hay sang trái là trăng thượng huyền hay hạ huyền. Hôm nào trăng hết quầng là lúc vết tro trát mặt hiện ra.

Trong khi đọc Câu 1

 Chú ý bối cảnh khi thần xuất hiện.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 1 văn bản

- Chú ý và ghi lại những chi tiết miêu tả bối cảnh khi thần xuất hiện

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Thời gian: Chưa có vũ trụ, chưa có muôn vật và loài người.

- Không gian: Trời đất chỉ là một đám hỗn độn tối tăm và lạnh lẽo.

Trong khi đọc Câu 2

Thần đã làm những gì?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn 2 của văn bản.

- Chú ý những việc làm của Thần Trụ Trời.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Trong đám hỗn độn bỗng dưng đứng dậy, dùng đầu đội trời lên, tay đào đất, đá; đắp thành một cái cột vừa to, vừa cao để chống trời.

- Thần một mình đắp, cột càng đá càng cao chót vót, càng đẩy trời lên mãi.

Trong khi đọc Câu 3

Mục đích giải thích của người kể thể hiện ở những chi tiết nào?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn 3 của văn bản.

- Chú ý những chi tiết nhằm mục đích giải thích của người kể chuyện.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Mục đích giải thích của người kể:

+ Lí do thần dùng cột để chống trời mà không dùng tay, sau đó lại phá cột đi

+ Giải thích vì sao trên mặt đất không bằng phẳng mà có sông hồ, biển, nơi cao thì lại có núi, cao nguyên hoặc hòn đảo.

Sau khi đọc Câu 1

Nêu các sự kiện chính của truyện. Sự kiện nào liên quan đến ý nghĩa của nhan đề Thần Trụ Trời?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản Thần Trụ Trời.

- Nêu các sự kiện chính của câu chuyện.

- Rút ra kết luận những sự kiện nào liên quan đến nhan đề.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Các sự kiện chính của văn bản:

+ Trong đám hỗn độn và tối tăm, thần Trụ Trời bỗng dưng xuất hiện.

+ Thần dùng đầu đội trời lên, tay đào đất, đá; đắp thành một cái cột vừa to, vừa cao để chống trời. Thần một mình đắp, cột càng đá càng cao chót vót, càng đẩy trời lên mãi.

+ Thần ném vung đá và đất khắp nơi, mỗi hòn đá văng ra là một ngọn núi hay hòn đảo; đất tung tóe mọi nơi thành cồn đồi, cao nguyên; chỗ thần đào lên để lấy đất đắp cột là biển cả.

+ Sau thần Trụ Trời khai trời đất thì có một số thần khác được phân công hoặc lên trời hoặc xuống biển để tiếp tục công việc kiến thiết ra thế giới.

- Sự kiện liên quan đến ý nghĩa của nhan đề:

+ Thần dùng đầu đội trời lên, tay đào đất, đá; đắp thành một cái cột vừa to, vừa cao để chống trời. Thần một mình đắp, cột càng đá càng cao chót vót, càng đẩy trời lên mãi.

Sau khi đọc Câu 2

Phân tích trí tưởng tượng phú của nhân dân thể hiện qua một số chi tiết hoang đường, kì ảo trong văn bản này.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản.

- Chú ý những chi tiết hoang đường, kì ảo trong văn bản.

- Phân tích chi tiết hoang đường, kì ảo để thấy được trí tưởng tượng phong phú của nhân dân.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Một số chi tiết hoang đường, kì ảo trong văn bản:

+ Một vị thần khổng lồ xuất hiện, thần cao không thể tả xiết.

+ Thần bước một bước là có thể qua từ vùng này hay từ đỉnh núi này sang đỉnh núi khác.

+ Thần tự mình đào đất, đập đá, đắp thành một cái cột vừa to vừa cao để chống trời. 

+ Hễ cột được thần đắp cao lên chừng nào, thì trời dường như một tấm màn rộng mênh mông được nâng dần lên chừng ấy.

+ Công việc, Thần làm rất lạ lùng: đội trời lên, đưa cột cao to chống trời, phá cột chống trời, tạo ra núi sông biển cả. Đấy là những công việc quy mô vĩ đại, tạo thiên lập địa, xây dựng cỏi thế gian đúng theo quan niệm về vũ trụ (Trời tròn, đất vuông) của người xưa.

→ Thần Trụ Trời là câu chuyện hoang đường. Hình tượng thần và việc làm của Thần, từ việc xây cột khổng lồ chống trời lên cao tít tới việc phá cột, ném tung đất đá thành núi đồi, đào đất thành sông biển… theo quan niệm của người nhân dân ta trước đây.

→Mọi chi tiết kể và tả Thần Trụ Trời đều gợi những vòng hào quang, điểm tô tính chất kỳ là, phi thường của nhân vật, thần thoại. Truyện đã nhân cách hoá vũ trụ thành một vị thần.

Sau khi đọc Câu 3

Truyện Thần Trụ Trời nhằm giải thích các hiện tượng gì? Cách giải thích ấy có điểm gì giống và khác với các truyền thuyết đã học ở lớp 6 như Thánh Gióng, Sự tích Hồ Gươm,...?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản thần Trụ Trời.

- Rút ra kết luận về hiện tượng mà tác giả dân gian muốn lý giải.

- So sánh với các truyền thuyết đã học ở lớp 6.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Truyện Thần Trụ Trời muốn giải thích nguồn gốc các hiện tượng thiên nhiên như vì sao có trời, có đất và vì sao trời với đất lại được phân đôi, vì sao mặt đất lại không bằng phẳng có chỗ lõm có chỗ lồi, vì sao có sông, núi, biển, đảo.

- Cách giải thích có điểm gì giống và khác các truyện đã học ở lớp 6 như Thánh Gióng, Sự tích Hồ Gươm:

+ Giống nhau: cùng có chi tiết kì ảo, hoang đường.

+ Khác nhau:

Truyện thần thoại: nhằm giải thích, khám phá và chinh phục thế giới.

Truyện truyền thuyết: nhằm giải thích các phong tục, tập quán hoặc kể về các nhân vật lịch sử.

Sau khi đọc Câu 4

 Vẽ hoặc miêu tả bằng lời về hình ảnh thần Trụ Trời theo hình dung, tưởng tượng của em.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản.

- Hình dung về hình ảnh thần Trụ Trời sau đó vẽ hoặc miêu tả lại.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Miêu tả bằng hình ảnh:

- Miêu tả bằng lời:

Thần trụ trời là một vị thần có công khai phá trời đất. Với thân hình to lớn không thước nào có thể đo được, sức mạnh không lời nào diễn tả nổi. Thần đã dùng đầu chống trời, lấy tay đào đất, cát để đắp thành cột chống trời. Nhờ cột chống trời mà thần trụ trời dựng lên làm trời đất mới được phân làm hai.

Sau khi đọc Câu 5

Trong phần kết, truyện nêu tên bảy vị thần gắn với việc giải thích nguồn gốc các sự vật, hiện tượng tự nhiên. Theo tưởng tượng của em còn có vị thần nào khác nữa? Tên vị thần ấy là gì?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần kết truyện.

- Kể tên một số vị thần khác theo tưởng tượng của em dựa vào phần kết.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Trong phần kết, truyện nêu tên bảy ông thần gắn với việc giải thích nguồn gốc các sự vật, hiện tượng tự nhiên.

+ Thần Đếm Cát, thần Tát Biển, thần Kể Sao, thần Đào Sông, thần Trồng Cây, thần Xây Núi, thần Trụ Trời.

- Theo tưởng tượng của em, còn có những thần khác như:

+ Thần Mưa, thần Mây, thần Sấm, thần Chớp, thần Biển cả, thần Lửa, thần Mặt Trời, Thần Mặt Trăng,...

Bài đọc

>> Xem chi tiết: Văn bản Thần Trụ Trời