Giải Mục III. Một số tôn giáo ở Việt Nam - Chuyên đề học tập Lịch sử 12 Kết nối tri thức

III.1 Câu 1

Câu 1 (trang 15, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

  Nho giáo sau khi được truyền bá vào Việt Nam đã được tiếp nhận, sáng tạo như thế nào?

Lời giải chi tiết:

    - Trong suốt thời Bắc thuộc, Nho giáo từng bước được truyền bá vào Giao Chỉ cùng với Phật giáo và Đạo giáo (khoảng thế kỉ đầu Công nguyên).

    - Đến thời Lý, triều đình đã cho xây dựng Văn Miếu, đắp tượng Khổng Tử. 

    - Thời Trần, Nho học phát triển khá mạnh, Quốc Tử Giám được mở rộng,

    - Thời Lê sơ, Nho giáo được độc tôn và ở một mức độ nhất định đã mang màu sắc tôn giáo.

    - Đầu thế kỉ XIX, nhà Nguyễn xây dựng Văn Miếu ở kinh đô Phú Xuân,  phát triển giáo dục Nho học mang tính hệ thống.

    - Từ đầu thế kỉ XX, Nho giáo suy tàn cùng với sự chấm dứt của nền giáo dục, khoa cử thời quân chủ. Xu hướng phê phán những tư tưởng cổ hủ, lạc hậu của Nho giáo diễn ra ngày càng mạnh, dù ảnh hưởng của nó trong xã hội vẫn khá lớn.

III.1 Câu 2

Câu 2 (trang 15, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

  Dựa vào thông tin trong bài học và trải nghiệm thực tiễn của em, hãy phân tích những biểu hiện của Nho giáo trong đời sống văn hoá- xã hội Việt Nam hiện nay.

Lời giải chi tiết:

Một số biểu hiện của Nho giáo trong đời sống văn hóa-xã hội Việt Nam hiện nay:

    - Tư tưởng và giáo lý: Nho giáo là một hệ thống tư tưởng phong kiến lâu đời, tập trung vào nhân quả, đạo đức và sự tôn trọng gia trưởng. Tư tưởng Nho giáo vẫn còn được coi trọng trong các gia đình và xã hội, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển đạo đức con người.

    - Gia đình và xã hội: Nho giáo coi trọng gia đình và vai trò của người đàn ông, người phụ nữ, con cái và hòa thượng trong xã hội. Những giá trị truyền thống như tôn kính cha mẹ, sự hiếu thảo và lòng thành đối với người khác vẫn được coi trọng và duy trì trong các gia đình và xã hội hiện nay.

    - Nghệ thuật và văn hóa: Nho giáo đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến nghệ thuật, văn hóa và kiến trúc của Việt Nam. Các công trình kiến trúc như đình làng, chùa miếu thường mang dáng vẻ và nét đặc trưng của Nho giáo. Nét văn hóa truyền thống như hát tuồng, đạo ca, và nghi lễ tôn giáo cũng thường mang dấu ấn của Nho giáo.

    - Giáo dục: Nho giáo từ lâu đã đóng vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục của Việt Nam. Tư tưởng Nho giáo về sự tôn trọng tri thức, đạo đức và lòng thành vẫn được thể hiện trong các giáo trình và quy định giáo dục.

    - Lễ hội và nghi lễ: Các lễ hội và nghi lễ truyền thống như lễ hội đền Hùng, lễ hội Đoan Ngọ, lễ hội Trùng Khánh... thường mang tính chất tín ngưỡng và nghi lễ của Nho giáo. Các hoạt động lễ hội thường kết hợp giữa tín ngưỡng, văn hóa và giáo dục truyền thống.

III.2 Câu 1

Câu 1 (trang 17, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

Qua hoạt động tham quan, trải nghiệm ở một ngôi chùa cụ thể, kết hợp với khai thác thông tin trong mục, hãy chỉ ra một số biểu hiện của Phật giáo trong đời sống văn hoá- xã hội của người Việt Nam hiện nay.

Lời giải chi tiết:

Một số biểu hiện của Phật giáo trong đời sống văn hoá- xã hội của người Việt Nam hiện nay:

    - Chùa là nơi thu hút đông đảo Phật tử và du khách đến tham quan, hành lễ vào các dịp tuần rằm, lễ, tết để cầu mong sự an nhiên, thanh tịnh.

    - Nhiều giá trị đạo đức của Phật giáo đã trở thành chuẩn mực trong đời sống tình cảm, tín ngưỡng, phong tục, tập quán của nhân dân như lối sống hướng thiện, tinh thần tương thân tương ái trong cộng đồng.

    - Các hoạt động từ thiện, xã hội của Giáo hội Phật giáo Việt Nam được tổ chức thường xuyên như: tiến hành quyên góp, cứu trợ đồng bào khi bị thiên tai; xây dựng các trường lớp, nhà dưỡng lão, ...

III.2 Câu 2

Câu 2 (trang 7, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

Vì sao nói: Phật giáo Việt Nam luôn đồng hành với lịch sử xây dựng và bảo vệ Tổ quốc?

Lời giải chi tiết:

Phật giáo Việt Nam luôn đồng hành với lịch sử xây dựng và bảo vệ Tổ quốc vì:

    - Tinh thần nhân quả và lòng nhân từ trong Phật giáo thúc đẩy những hành động hòa bình và xây dựng, đồng thời khuyến khích sự tự trọng và trách nhiệm đối với cộng đồng. 

    - Giáo lý Phật giáo cũng nhấn mạnh vai trò của lòng yêu nước và tôn trọng đất nước. Các vị Phật thường được thần thoại và tôn vinh như những vị bảo hộ và là biểu tượng của sự thịnh vượng và hòa bình cho đất nước. 

    - Do đó, Phật giáo Việt Nam thường tham gia vào các hoạt động xã hội và vì lợi ích chung của cộng đồng, cùng với việc gìn giữ và phát triển văn hóa, truyền thống Việt Nam.

III.3 Câu 1

Câu 1 (trang 18, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

Trình bày những biểu hiện của Đạo giáo trong đời sống văn hóa- xã hội qua các thời kỳ lịch sử.

Lời giải chi tiết:

    - Đạo giáo được truyền bá vào Việt Nam khoảng cuối thế kỉ II.

    - Dưới thời Bắc thuộc, Đạo giáo chỉ phổ biến trong dân gian.

    - Đến thời quân chủ, các triều đại Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần đều coi trọng các đạo sĩ.

    - Thời Lý – Trần, Đạo giáo là một trong “Tam giáo”, song hành cùng với Phật giáo và Nho giáo.

    - Từ thời Lê trung hưng, Đạo giáo bắt đầu suy thoái, những đạo quán dần trở thành chùa, bên cạnh tượng các thánh của Đạo giáo còn có thêm tượng Phật.

    - Đầu thế kỉ XX, các đàn cầu Tiên (gọi là thiện đàn) còn được xây dựng ở nhiều nơi.

    - Ngày nay, Đạo giáo Việt Nam vẫn có ảnh hưởng ít nhiều trong đời sống xã hội. Những biểu hiện của Đạo giáo trong đời sống – xã hội hiện nay như: Đạo giáo có sự giao thoa và ảnh hưởng tới tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, tín ngưỡng thờ Mẫu, tín ngưỡng thờ Thành hoàng.

III.4 Câu 1

Câu 1 (trang 20, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

Trình bày những biểu hiện của Cơ đốc giáo trong đời sống văn hóa- xã hội của nhân dân Việt Nam.

Lời giải chi tiết:

Những biểu hiện của Cơ đốc giáo trong đời sống văn hóa- xã hội của nhân dân Việt Nam: Công giáo và Tin Lành là hai hệ phái phổ biến ở Việt Nam: 

    - Biểu hiện của Công giáo:

          + Hoạt động thờ Chúa, cầu nguyện, đọc Kinh thánh do cá nhân hoặc nhóm thực hiện. Hằng tuần, các tín đồ đến nhà thờ để cùng cầu nguyện, nghe giảng về Kinh thánh,...

          + Thực hành những điều luật của Kinh thánh hoặc lời răn dạy của Chúa trong đời sống, ...

          + Tổ chức các ngày lễ liên quan đến cộng đồng Công giáo, như: lễ Phục sinh, lễ Giáng sinh,...

    - Biểu hiện của đạoTin Lành: luôn chú trọng đến việc truyền giáo, tham gia tích cực vào các hoạt động xã hội, nhất là lĩnh vực từ thiện, nhân đạo, như: cứu trợ cho đồng bào thuộc khu vực bị thiên tai, bão lũ; tổ chức các đoàn y tế để khám chữa bệnh miễn phí cho người nghèo,...

III.5 Câu 1

Câu 1 (trang 22, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

Trình bày những nét chính về một số tôn giáo ở Việt Nam.

Lời giải chi tiết:

Ở Việt Nam còn có một số tôn giáo bản địa khác được hình thành và công nhận như: đạo Cao Đài, Phật giáo Hoà Hảo,...

    - Đạo Cao Đài:

          + Đạo Cao Đài ra đời năm 1926 tại tỉnh Tây Ninh, do một số công chức, tư sản, địa chủ, trí thức sáng lập và phát triển chủ yếu ở Nam Bộ.

          + Đạo Cao Đài hình thành trên cơ sở kết hợp tư tưởng Phật giáo, Nho giáo, Đạo giáo và tín ngưỡng dân gian ở Nam Bộ.

          + Biểu hiện: Thực hành lối sống đoàn kết, tích cực tham gia các hoạt động xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tu luyện trong quá trình hành đạo theo “tam công”.  Duy trì các lễ hội được sáng tạo trên nền tảng văn hoá dân tộc, gồm: lễ vía Đức Chí Tôn (ngày 9 tháng Giêng) và lễ hội Yến Diêu Trì Cung (ngày 15 tháng Tám âm lịch), ...

    -  Phật giáo Hoà Hảo

          + Phật giáo Hoà Hảo ra đời ở Nam Bộ từ năm 1939.

          + Phật giáo Hoà Hảo được khai sáng trên nền tảng đạo Bửu Sơn Kỳ Hương và lấy Tịnh độ tông làm căn bản tu hành.

          + Về tổ chức, Giáo hội Phật giáo Hoà Hảo chia làm hai cấp: cấp toàn đạo có tên gọi là Ban Trị sự Trung ương Phật giáo Hoà Hảo; cấp cơ sở (xã, phường thị trấn) là Ban Trị sự Phật giáo Hoà Hảo cơ sở.

    - Hồi giáo

+ Đạo Islam ra đời ở bán đảo A-rập vào đầu thế kỉ VII, khi truyền bá vào Việt Nam được gọi là đạo Hồi (Hồi giáo).

+ Hồi giáo bắt đầu được truyền bá vào Việt Nam vào khoảng thế kỉ X.

+ Cộng đồng cư dân Chăm theo Hồi giáo ở Việt Nam có dòng khác nhau: Chăm I-xlam và Chăm Bà-ni.

+ Trong đời sống văn hoá- xã hội của người Chăm, Hồi giáo có những biểu hiện như: Thực hành những điều mà A-la răn dạy các tín đồ Hồi giáo được làm và không được làm như: bố thí rộng rãi cho người nghèo, không giết người, không ngoại tình, ... Duy trì các nghi lễ vòng đời đậm màu sắc Hồi giáo của người Chăm, bao gồm nghi lễ trong các giai đoạn: sinh ra, trưởng thành và qua đời. Tổ chức các nghi lễ tôn giáo gắn với các hình thức sinh hoạt cộng đồng như: lễ hội Ra-ma-dan, lễ hành hương đến Thánh địa Mecca (A-rập Xê-út),...