Bài 3. Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết ra đời và sự phát triển của chủ nghĩa xã hội sau Chiến tranh thế giới thứ hai SGK Lịch sử 11 Chân trời sáng tạo

? mục 1 a

Trả lời câu hỏi mục 1a trang 21 SGK Lịch sử 11 CTST

Trình bày quá trình hình thành Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết.

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung mục 1a trang 21 SGK 

Lời giải chi tiết:

- Ngày 25/10/1917 (theo lịch Nga), cuộc tấn công Cung điện Mùa Đông diễn ra, Chính phủ lâm thời tư sản sụp đổ, chính quyền Xô viết được thành lập do V.I.Lê-nin đứng đầu, cuộc cách mạng tháng Mười Nga thắng lợi.

- Ngày 30-12-1922, Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết được thành lập.

- Năm 1924, bản Hiến pháp đầu tiên của Liên Xô được thông qua, đánh dấu hoàn thành quá trình thành lập nhà nước Xô viết.

? mục 1 b

Trả lời câu hỏi mục 1b trang 21 SGK Lịch sử 11 CTST

Phân tích ý nghĩa sự ra đời của Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung mục 1b trang 21 SGK

Lời giải chi tiết:

- Sự ra đời của Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết có ý nghĩa vô cùng quan trọng, mở ra một con đường mới trong việc giải quyết vấn đề dân tộc, thủ tiêu sự bất bình đẳng giữa các dân tộc.

- Liên Xô trở thành chỗ dựa vững chắc cho phong trào cách mạng thế giới, cổ vũ mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc của các nước thuộc địa.

? mục 2 a

Trả lời câu hỏi mục 2a trang 22 SGK Lịch sử 11 CTST

Trình bày quá trình phát triển của chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai.

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung mục 2a trong SGK

Lời giải chi tiết:

- Từ năm 1945 đến năm 1949, các nước Đông Âu tiến hành cải cách ruộng đất, xóa bỏ chiếm hữu  ruộng đất, quốc hữu hóa các xí nghiệp tư bản, ban hành các quyền tự do dân chủ,…

- Từ năm 1950 đến nửa đầu thập niên 1970, công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu nhận được sự giúp đỡ của Liên Xô đạt được nhiều tiến bộ: công nghiệp hóa, điện khí hóa,…

- Nửa sau thập niên 1970 và trong thập niên 80, các nước Đông Âu lâm vào suy thoái, khủng hoảng kinh tế-xã hội trầm trọng.

? mục 2 b

Trả lời câu hỏi mục 2b trang 23 SGK Lịch sử 11 CTST 

Nêu quá trình mở rộng của chủ nghĩa xã hội ở châu Á và khu vực Mỹ Latinh

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung mục 2b trang 22, 23 SGK

Lời giải chi tiết:

- Sự phát triển chủ nghĩa xã hội ở châu Á;

+ Trung Quốc: Ngày 1/10/1949, Trung Quốc đã hoàn thành thắng lợi cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, kết thúc thời kì nô dịch và thống trị của đế quốc, phong kiến, nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ra đời.

+ Mông Cổ: Năm 1924, Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ được thành lập.

+ Triều Tiên: Ngày 9/9/1948, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên được thành lập.

+ Lào: 12/10/2945, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào tuyên bố thành lập.

+ Việt Nam: Ngày 2/9/2945, Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời.

- Sự phát triển của chủ nghĩa xã hội ở khu vực Mỹ Latinh

+ Ngày 1/1/1959, chế độ độc tài Ba-ti-xta sụp đổ, nước Cộng hòa Cuba ra đời do Phi-đen Cát-xto-rô đứng đầu.

? mục 2 c

Trả lời câu hỏi mục 2c trang 24 SGK Lịch sử 11 CTST

Giải thích những nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của mô hình xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung mục 2c trang 24 SGK Lịch sử 11 CTST

Lời giải chi tiết:

- Kinh tế: Hệ thống kinh tế của các quốc gia trong Liên Xô đã bị đổ vỡ vì các nguyên nhân kinh tế như suy thoái kinh tế, thiếu hụt nguồn lực, nghèo đói và thất nghiệp. Hệ thống kinh tế kế hoạch trung ương không đạt được hiệu quả như mong đợi và sản xuất công nghiệp chậm chạp, không thể cạnh tranh được với các nước phát triển khác.

- Chính trị: Hệ thống chính trị độc tài của các quốc gia trong Liên Xô không thể đáp ứng các nhu cầu và mong muốn của nhân dân. Các lãnh đạo thường xuyên bị thất bại trong việc giải quyết các vấn đề như tham nhũng, nhân quyền và kinh tế. Bạo lực và áp bức chính trị được sử dụng để kiểm soát nhân dân, dẫn đến sự phản đối và nổi dậy.

- Văn hóa: Sự kiểm soát chính trị của các quốc gia trong Liên Xô đã dẫn đến sự kiểm soát văn hóa, với việc cấm các ý tưởng và giới hạn tự do ngôn luận. Những hạn chế này đã dẫn đến sự phản đối của những người muốn sự tự do trong tư tưởng và lối sống.

- Quân sự: Cuộc Chiến tranh Lạnh giữa phương Tây và phương Đông đã dẫn đến sự đổ bộ của quân đội Liên Xô và các quốc gia khác vào các quốc gia Đông Âu. Sự kiểm soát của các quân đội này đã làm tăng sự lo ngại và phản đối của nhân dân đối với sự chiếm đóng và kiểm soát nước mình.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 25 SGK Lịch sử 11 CTST

Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, chủ nghĩa xã hội đã phát triển như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung mục 2 về sự phát triển của chủ nghĩa xã hội trong SGK

Lời giải chi tiết:

- Từ năm 1945 đến năm 1949, các nước Đông Âu tiến hành cải cách ruộng đất, xóa bỏ chiếm hữu  ruộng đất, quốc hữu hóa các xí nghiệp tư bản, ban hành các quyền tự do dân chủ,…

- Từ năm 1950 đến nửa đầu thập niên 1970, công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu nhận được sự giúp đỡ của Liên Xô đạt được nhiều tiến bộ: công nghiệp hóa, điện khí hóa,…

- Nửa sau thập niên 1970 và trong thập niên 80, các nước Đông Âu lâm vào suy thoái, khủng hoảng kinh tế-xã hội trầm trọng.

- Sự mở rộng của chủ nghĩa xã hội ở châu Á: Trung Quốc Việt Nam và Mỹ Latinh (Cuba).

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 25 SGK Lịch sử 11 CTST

Chỉ ra những hạn chế trong mô hình chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu và Liên Xô

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung mục 2c trang 24 SGK

Lời giải chi tiết:

Mô hình Liên Xô là một loại mô hình (đặc thù được sản sinh ra trong một hoàn cảnh đặc biệt, nó đã từng có tác dụng củng cố và phát triển chế độ xã hội chủ nghĩa, có tác dụng thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của lực lượng sản xuất của xã hội, đã xác lập được nền công nghiệp nặng, đặc biệt là sự phát triển công nghiệp quốc phòng. Liên Xô trong vòng bao vây của chủ nghĩa đế quốc dã xác lập được cơ sở vật chất của chủ nghĩa xã hội, đời sống vật chất và văn hóa của nhân dân được nâng cao.

Hình thức này đã đảm bảo cho Liên Xô có được những cơ sở vật chất và con người để chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Thế nhưng cùng với sự phát triển của kinh tế – xã hội thì những hạn chế của mô hình này cũng dần dần bộc lộ ra mà chủ yếu là: quá tập trung, quản lý quá chặt theo kiểu hành chính, phủ nhận tác dụng của cơ chế thị trường, không phát huy được tính tích cực của xí nghiệp và người lao động.

Vận dụng

Trả lời câu hỏi Vận dụng trang 25 SGK Lịch sử 11 CTST

Chọn một nước xã hội chủ nghĩa, tìm hiểu thông tin và trình bày về sự phát triển của quốc gia này.

Phương pháp giải:

Sưu tầm tài liệu qua internet, sách báo.

Lời giải chi tiết:

Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là một quốc gia Đông Nam Á có lịch sử phong phú và đa dạng văn hóa. Sau thời kỳ thực dân Pháp và thời kỳ chiến tranh Việt Nam, Việt Nam đạt được độc lập vào năm 1975 và trở thành một nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa.

Từ năm 1975, Việt Nam bắt đầu thực hiện chính sách đổi mới kinh tế, cải cách nhà nước và xây dựng hạ tầng kinh tế. Những cải cách này đã dẫn đến sự phát triển kinh tế ấn tượng của Việt Nam trong suốt nhiều năm, với tốc độ tăng trưởng GDP trung bình hàng năm đạt khoảng 7%. Ngoài ra, chính phủ đã thực hiện những chính sách xã hội để cải thiện cuộc sống của người dân, bao gồm chăm sóc sức khỏe, giáo dục, phát triển nông thôn và giảm nghèo.

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển kinh tế, Việt Nam cũng đối mặt với những thách thức và vấn đề như ô nhiễm môi trường, thiếu hụt năng lượng, thất nghiệp, tham nhũng, và chậm tiến độ cải cách chính trị. Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực giải quyết các vấn đề này bằng cách thực hiện các chính sách đổi mới và cải cách, đẩy mạnh cải cách chính trị và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

Trong thời gian gần đây, Việt Nam đã tham gia các hiệp định thương mại quốc tế như TPP và CPTPP, đưa đất nước trở thành một nước xuất khẩu hàng hóa quan trọng và thu hút được nhiều đầu tư từ các quốc gia khác. Việt Nam cũng đang phát triển ngành du lịch một cách nhanh chóng, với nhiều điểm đến du lịch nổi tiếng như Hạ Long, Nha Trang, Đà Nẵng và Phú Quốc.